रंगहरुको पर्व फागु पूर्णिमा अर्थात् होली काठमाडौँ उपत्यका लगायत नेपालका पहाडी जिल्लामा आज (आइतवार) मनाइँदैछ भने तराई क्षेत्रमा भोलि (सोमवार) मनाइँदैछ। सप्तरङ्गी रंग लगाएर हामी आफ्ना स–परिवार र साथीभाइ जम्मा भएर होली खेल्ने गर्छौँ ।
केही समय पहिला होलीको धेरै व्यापकता नभए पनि पछिल्लो समय अन्य चाडपर्वहरु सरह नै होली मनाउन थालिएको छ । उपत्यकामा लोला, रंग तथा पानी छ्यापेर होली खेल्ने गरिन्छ । होली खेल्दै गर्दा रसायनिक केमिकल मिसाएर बनाइने रंगहरुले हाम्रो स्वास्थ्यमा कति असर गर्छ भन्ने कुरामा भने हामीले ध्यान पुर्याउनुपर्ने हुन्छ ।
होली खेलेपश्चात् विभिन्न समस्याहरु लिएर बिरामीहरु अस्पताल आउने गरेको चिकित्सकहरु बताउँछन् । होलीको रंगबाट कसरी जोगिने ? कस्तो शर्तकता अपनाएर होली खेल्न सकिन्छ ? होलीका रंगहरुले कस्ता जटिलता निम्त्याउन सक्छ भन्ने सन्दर्भमा छाला रोग विशेषज्ञ डा. उमा केएलसँग जोय नेपालका लागि सुस्मिता फुयाँलले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश:
होलीका रंगहरु हाम्रो स्वास्थ्यका लागि कत्तिको हानिकारक हुन्छन् ?
अहिले होलीमा प्रयोग गरिने प्रायः सबैमा नै केमिकल (रसायन) मिसिएको पाइन्छ । जसले गर्दा छालामा असर गर्छ । तर केमिकलसँगै त्यो रंग कति समय तपाईको छालामा रह्यो भन्ने कुरा पनि अर्को महत्वपूर्ण हुन्छ । कलर लगाउने बित्तिकै पखालिहाल्यो भने त्यति असर गर्दैन तर रंग लगाएर लामो समय स्किनको कन्ट्याकमा भयो र सनएक्सपोजर भयो भने यसले अझ बढी हानी गर्छ ।
हाम्रो छालामा गढेका रंगहरु सहजै नजाने हुँदा हामी स्क्रबहरु पनि गर्छौं । जसकारण छाला झन पोल्ने, बिबिरा आउने समस्या समेत देखिन्छ । त्यसमाथि रंगले कपाल एकदमै ड्राई (सुख्खा) बनाउँछ र नङमा समेत इन्फेक्सन (संकम्रण) हुनसक्छ ।
होली खेल्नुपूर्व हामीले कसरी संयमता अपनाउन सक्छौं ?
हामीले होली खेल्नुपूर्व कपालमा तेल लगाउनुपर्छ । तर तोरीको तेलको भने प्रयोग गर्नु हुँदैन । नरिवलको तेल, ओलिभ ओयल, आल्मन्ड जस्ता तेलहरुको प्रयोग गर्नुपर्छ । त्यसपछि शरीरमा बढी लोसन, मोस्चराइजरको प्रयोग गर्नुपर्दछ । आँखामा चश्मा लगाएर रंगका कणहरु पस्नबाट जोगाउनुपर्दछ । सकेसम्म ड्राई पाउडरको प्रयोग गर्नुहुँदैन । किनकि, पानीमा मिसाएर प्रयोग भएको रंगले सुख्खा रंगको तुलनामा कम प्रभाव पार्छ । यसले अनुहारमा सनस्क्रिनको प्रयोग गर्न भुल्नु हुँदैन ।
होली खेलिसकेपछि कसरी सरसफाइमा ध्यान दिने त?
होली खेलिसकेपछि होलीको रंग हाम्रो छालाबाट हटाउँदा जहिले पनि चिसो पानीको प्रयोग गर्नुपर्छ । किनभने तातो पानीले रंग झनै छालामा टाँसिन्छ र हटाउन गाह्रो हुन्छ । रङ छालाबाट हटाउनको लागि स्कर्बको प्रयोग गर्नुहुँदैन । जहिले नरम र आयुर्वेदिक सफ्ट क्लिन्जिङ्गको प्रयोग गर्नुपर्छ ।
होली खेलेपछि नुहाउँदा हामीले मिल्ड साबुन, फ्री क्लिनजरको प्रयोग पनि गर्न सक्छौं । हामीले होली खेलिसकेपछिको एक साता अनुहार र छालाको विशेष ख्याल गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसका लागि नियमित भन्दा बढी ‘बडी लोसन’ लगाउने र मोस्चराइजरको प्रयोग गर्ने गर्नुपर्छ ।
जसले गर्दा स्क्रिन बढी सुख्खा हुन पाउँदैन । कपालबाट होलीको रङ हटाउन मनतातो पानीको प्रयोग गर्नुपर्छ । त्यसपछि मिल्ड स्याम्पुसँगै प्रोटिन वा हाइ मोस्चराइजर स्याम्पुको प्रयोग गर्न सकिन्छ । स्याम्पुपछि कन्डिसनर अनिवार्य प्रयोग गर्नुपर्छ ।
हामीले कस्ता रंगहरुको प्रयोग गर्नु हुँदैन ?
आजभोलि सडकपेटीहरुमा खुल्ला रुपमा रंगहरु बेच्न राखिएको पाइन्छ । न त त्यसमा केही प्रिन्ट हुन्छ न केमिकलहरुको मात्रा नै राखिएको हुन्छ । यस्ता रंगहरुमा छालामा असर गर्ने हानिकारक केमिकलहरु धेरै मात्रामा हुन्छ । यसकारण रंग किन्दा प्रिन्ट भएको प्याकेटको रंग मात्रै किन्नु हुँदैन ।
विभिन्न रंगहरुमा थरी–थरीका केमिकलहरु प्रयोग हुन्छ । यसकारण सकेसम्म आधिकारिक विवरणहरु उल्लेख गरिएका प्रिन्टेड रंगहरु मात्रै प्रयोग गर्नुपर्छ ।
कस्ता व्यक्तिहरुका लागि यस्ता रंगहरु बढी हानिकारक हुन्छन् ?
विशेष गरी बालबालिका र वृद्ध व्यक्तिहरूमा रंगको असर बढी पर्छ । बालबालिकाहरुको स्क्रिन निकै कोमल हुन्छ । यसकारण रंगहरुले छिट्टै एलर्जी बनाउने, छाला रातो हुने र वृद्ध व्यक्तिको छालामा पनि चिल्लोपन हुँदैन । यसकारण रंगहरुले यस्तो छालामा निकै प्रभाव पार्ने हुन्छ र धेरै मात्रामा गढ्ने हुन्छ ।
शरीरको कुन भागमा यस्ता रंगहरुले बढी असर देखाउँछन् ?
मुख्यगरी आँखामा यस्ता रंगहरु पस्यो भने निकै समस्या हुन सक्छ । यसकारण कालो चश्मा लगाएर मात्रै होली खेल्नुपर्छ । कतिपयले कन्टयाक लेन्सको प्रयोग गर्ने गरेको पनि पाइन्छ तर यो भन्दा उत्तम चश्माकै प्रयोग हुन्छ । साथै आँखा र कानलाई पनि होलीको रंगबाट जोगाउनुपर्दछ ।
अन्त्यमा पाठकहरुलाई के सुझाव दिन चाहनुहुन्छ ?
होली खेल्न घरबाहिर निस्कनुपूर्व कपालमा तेल लगाएर निस्किन सुझाव छ । शरीरमा बडी लोसन लगाउन नभुल्नुहोस् । जतिसक्दो छिटो नुहाउनुपर्छ । यसो हुँदा रंगहरुको धेरै असर शरीरमा पर्दैन । त्यसपछि लोलाहरुले प्रहार नगर्नुहोला । लोलाहरुले बच्चाहरुको कानमा लाग्यो भने कानभित्र पानी पस्ने, बहिरोपनाको खतरा पनि बढ्न सक्छ ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया