मद्यपान र धूमपानले स्वास्थ्यमा पार्ने गम्भीर असर: टाढा रहनुको महत्व र जीवनशैली परिवर्तनको आवश्यकता

काठमाडौँ- विश्वभरि हरेक वर्ष लाखौं मानिसको मृत्युको प्रमुख कारण मद्यपान र धूमपान बनेको छ। नेपालमा पनि यी दुबै बानीले विभिन्न दीर्घरोगहरू निम्त्याउँदै सामाजिक, पारिवारिक र आर्थिक पक्षमा समेत विनाशकारी प्रभाव पारिरहेका छन्। स्वास्थ्य विज्ञहरू र सामाजिक अभियन्ताहरूले समयमै सचेत हुन आग्रह गर्दै, “मद्यपान र धूमपानबाट टाढिँदै जीवनशैली सुधार गर्नु अहिलेको सबैभन्दा जरुरी कदम हो,” भन्छन्।

मद्यपानको असर
नेपालमा युवा पुस्तामाझ मद्यपान सामान्य बन्दै गएको देखिन्छ। यद्यपि यसको असर गहिरो र दीर्घकालीन हुन्छ।
यकृत (लिभर) समस्या: लगातार र अत्यधिक मद्यपानले फ्याटी लिभर, हेपाटाइटिस, सिरोसिस र अन्ततः लिभर क्यान्सरको जोखिम बढाउँछ।
मस्तिष्क र मानसिक स्वास्थ्यमा प्रभाव: अल्कोहलले निर्णय क्षमता घटाउँछ, तनाव र डिप्रेशन बढाउँछ।
हृदय रोग: अत्यधिक मद्यपानले उच्च रक्तचाप, अनियमित हृदयगति र स्ट्रोकको जोखिम निम्त्याउँछ।
पारिवारिक हिंसा र दुर्घटनाहरू: मद्यपानसँग जोडिएका घरेलु हिंसा, ट्राफिक दुर्घटना र आत्महत्याका घटनाहरू दिनप्रतिदिन बढ्दै गएका छन्।

धूमपानको असर
धूमपानलाई “धीरे विषपान” भनिन्छ, जसको प्रभाव दीर्घकालीन र गम्भीर हुन्छ।
फोक्सोको क्यान्सर र श्वासप्रश्वास समस्या: नेपालमा फोक्सो क्यान्सरका ८०% केसहरू धूमपानसँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित छन्।
हृदयघात र स्ट्रोक: निकोटिनले रक्तनली साँघुरो बनाउँछ, जसले मुटु र मस्तिष्कमा रक्तसञ्चार रोक्न सक्छ।
शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता घटाउने: धूमपानले शरीरलाई रोगसँग लड्न कमजोर बनाउँछ, जुन साना रोगहरू पनि घातक बन्न सक्छन्।

सामाजिक र आर्थिक असर
परिवारमा तनाव, सम्बन्ध विच्छेद, घरेलु हिंसा लगायतका घटनाहरूमा मद्यपान र धूमपानले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
स्वास्थ्य उपचारमा लाग्ने खर्चले आर्थिक संकट निम्त्याउँछ। एक अध्ययनअनुसार, नेपाली परिवारको औसत स्वास्थ्य खर्चको ३०% मद्यपान वा धूमपानजन्य रोगहरूको उपचारमा जान्छ।

बदलिँदो जीवनशैलीको आवश्यकता
विशेषज्ञहरूको सुझावअनुसार, स्वस्थ जीवनशैलीका लागि निम्न उपायहरू अति आवश्यक छन्:
मद्यपान र धूमपान परित्याग गर्नुहोस्: एकपल्ट त्याग्न गाह्रो लागे पनि चिकित्सा सहायता, परामर्श र समर्थन समूहहरूको सहयोग लिने।

नियमित व्यायाम, योग वा ध्यान अभ्यास गर्ने।
स्वस्थ खानपानमा जोड दिनुहोस् – फलफूल, सागसब्जी, र फाइबरयुक्त आहार अपनाउने।
मानसिक स्वास्थ्यको ख्याल राख्ने – तनाव व्यवस्थापनका उपायहरू प्रयोग गर्ने।
सकारात्मक सामाजिक सम्बन्ध र सामुदायिक सक्रियता बढाउने।