प्रत्येक व्यक्तिलाई सही समयमा र सही दिशामा सुत्न र उठ्नु किन महत्त्वपूर्ण ?

काठमाडौँ – शास्त्रमा धेरै कुराहरु उल्लेख गरिएको छ । कहिले, कति समय र कुन दिशामा सुत्ने भन्ने कुरा शास्त्रमा उल्लेख गरिएको छ।

एक व्यक्तिले आफ्नो दैनिक दिनचर्यामा धेरै महत्त्वपूर्ण कार्यहरू गर्नुपर्दछ, जसमा सास फेर्न, खाने, पिउने पानी जस्ता चीजहरू जीवनको लागि धेरै आवश्यक मानिन्छ। यी मध्ये एक हो ‘निद्रा’। अन्य कामहरू जस्तै, निद्रा पनि हाम्रो दैनिक जीवनको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो। त्यसैले यसको महत्व विज्ञान र शास्त्रहरूमा व्याख्या गरिएको छ।

प्रत्येक व्यक्तिको लागि सुत्नु, सही समयमा र सही दिशामा उठ्नु महत्त्वपूर्ण छ। गलत दिशामा वा गलत समयमा सुत्नु तपाईंको शरीरको लागि हानिकारक हुन सक्छ। त्यसैले भविष्य पुराण, विष्णु पुराणलगायत धेरै स्मृतिहरूमा सुत्ने नियम र समय आदिको उल्लेख गरिएको छ।

यसबाहेक, विज्ञानले पनि गलत दिशामा वा गलत समयमा सुत्नु शरीरको लागि खतरनाक हुन सक्छ भन्ने विश्वास गर्दछ। आज विश्व निद्रा दिवसको अवसरमा हामी तपाईलाई शास्त्र अनुसार सुत्ने नियमको बारेमा जानकारी दिनेछौँ, जसको पालना गर्दा तपाईको मन प्रशन्न हुनुका साथै सकारात्मक उर्जा, चेतना र आध्यात्मिक उन्नति हुनेछ ।

सुत्ने नियमहरू जान्नु अघि, हामी तपाईंलाई निद्राको महत्त्व बुझ्न प्रत्येक वर्ष मार्च महिनाको तेस्रो शुक्रबारलाई विश्व निद्रा दिवसका रूपमा मनाइन्छ। यस वर्ष विश्व निद्रा दिवस (15 मार्च 2024 मा ) भाेली शुक्रबार विश्व निद्रा दिवस मनाइदैछ ।

सुत्ने दिशा
उत्तर-पश्चिम चैव न स्वपेधि कदाचन।।
स्वप्रदयुः क्षयाम् याति ब्रह्मा पुरुषो भवेत्।
न कुर्वित ततः स्वपरम शास्तां च पूर्व दक्षिणम्।। (पद्म पुराण)

अर्थ : सुत्दा टाउको पूर्व वा दक्षिण दिशामा हुनुपर्छ । पश्चिम र उत्तर फर्केर सुत्नु हुँदैन । उत्तर र पश्चिम दिशामा टाउको राखेर सुत्दा रोग बढ्छ र आयु घट्छ ।

स्वगेहे प्रक्चिराः सुपच्छ्वशुरे दक्षिनाशिराः ।
प्रत्यक्षिराह यात्रा तु नोदक्सुपतकदाचन.. (आचारमुयुख)

तात्पर्यः घरमा सुत्दा आफ्नो शिर पूर्वतिर राख्नुपर्छ । ससुराको घरमा सुत्नुहुन्छ भने शिर दक्षिणतिर राख्नुपर्छ । विदेशमा यात्रा गर्दा वा सुत्दा सुत्दा पश्चिम तर्फ टाउको राख्नुपर्छ ।

तपाईं कसरी सुत्नु पर्छ ?
विष्णु पुराणका अनुसार सुत्दा ओछ्यानको ख्याल गर्नु जरुरी छ । ओछ्यान भाँचिएको, धेरै ठुलो वा धेरै सानो, धेरै अग्लो, फोहोर वा जनावरबाट संक्रमित हुनुहुँदैन। साथै, सधैं सफा ओछ्यानमा सुत्नु पर्छ।

ढोकातिर खुट्टा राखेर सुत्न पनि हिन्दू शास्त्रमा निषेध गरिएको छ । यसले स्वास्थ्य र समृद्धिलाई हानि पुर्‍याउँछ।
आचारमायुख ग्रन्थका अनुसार उत्तर दिशामा खुट्टा राखेर सुत्ने मानिसको स्वास्थ्य, शान्ति, धन र आयु बढ्छ ।

सूर्यास्त वा साँझ परेपछि तुरुन्तै सुत्नु हुँदैन । सुत्ने सबैभन्दा राम्रो समय रातको पहिलो आधा हो। त्यहाँ उठ्नका लागि ब्रह्म मुहूर्त शुभ मानिन्छ। दिनको दोस्रो भाग अर्थात् बिहान ९ बजेदेखि दिउँसो १२ बजेसम्म पनि सुत्नु हुँदैन ।