काठमाडौं- महाभारतको कथा हजारौँ वर्षदेखि हिन्दू धर्म, संस्कृति र दर्शनको महत्वपूर्ण स्रोत रहँदै आएको छ। यस महाकाव्यका पात्रहरू मध्ये दुर्योधनलाई सामान्यतः नकारात्मक रूपमा चित्रण गरिन्छ।
उनी अहंकारी, हठी, षड्यन्त्रकारी र अधर्मको प्रतीकको रूपमा चिनिन्छन्। तर यस्ता नकारात्मक व्यवहारको छायामा केही यस्ता गुणहरू पनि छन्, जसबाट आजको युगका मानिसहरूले सकारात्मक पाठ सिक्न सक्छन्।
हामी प्रायः नायक पात्रहरूबाट मात्र सिक्न चाहन्छौं, तर कहिलेकाहीँ खलनायक पात्रहरूबाट पनि अनुकरण गर्न सकिने केही असल पक्षहरू हुन्छन्। दुर्योधन यस्तै पात्र हो, जसका केही स्वभाव आजको जीवनशैली र नेतृत्व क्षमतामा उपयोगी हुन सक्छन्।
१. आत्मबल र आत्मविश्वास
दुर्योधनको सबैभन्दा ठूलो विशेषता भनेको आफूमा गहिरो आत्मबल र विश्वास थियो। उनले सधैं आफूलाई सही ठाने र परिस्थितिलाई चुनौती दिन डराएनन्। पाण्डवहरू बलशाली, धर्ममा अडिग र लोकप्रिय थिए, तर दुर्योधन कहिल्यै हीनभावनामा परेनन्। उनले आफ्नो पक्षको नेतृत्व दृढताका साथ गरे।
आत्मबल र आत्मविश्वास सफलताको पहिलो खुड्किलो हो। जीवनमा आफ्नो क्षमतामा विश्वास गर्नु, दबाबमा पनि डगमग नगर्नु भन्ने पाठ दुर्योधनबाट सिक्न सकिन्छ।
२. मित्रप्रेम र निष्ठा
दुर्योधनले कर्णलाई जब समाजले अस्वीकार गर्यो, तब उनको साथ दिए। कर्ण सुतपुत्र (निम्न जात) भएकाले उसलाई हस्तिनापुरको राजदरबारले स्वीकृति नदिए पनि दुर्योधनले उसलाई मित्रता दिएर राजपदसम्म पुर्याए।
उनले कर्णमाथि कहिल्यै संका गरेनन्, झन् संकटका बेला सधैं कर्णको पक्षमा उभिए। साँचो मित्रता र निष्ठाको मूल्य आजको समाजमा झनै आवश्यक छ। वर्ग, जात वा सम्पत्तिभन्दा माथि उठेर मित्रता निभाउनु, मित्रका हकमा कठोर निर्णय लिन सक्ने गुण पनि अनुकरणीय छ।
३. नेतृत्व क्षमता र संगठन कौशल
दुर्योधनले आफ्नो पक्षका ११ अक्षौहिणी सेनालाई एकजुट राख्न सके। शाकुनि, कर्ण, अश्वत्थामा, कृपाचार्य, भूरिश्रवा, जयद्रथ, र बाहुबली नायकहरूलाई साथमा राखेर उनले युद्ध लड्ने नेतृत्व गरे। उनमा असाधारण प्रेरणा दिने शक्ति र संगठित रणनीति बनाउने क्षमता थियो।
नेतृत्वमा योजना, आत्मविश्वास र संगठन शक्ति महत्त्वपूर्ण हुन्छ। अरूलाई विश्वासमा लिने र साथमा राख्न सक्ने क्षमता दुर्योधनको प्रेरणादायक पक्ष हो।
४. दृढता र हार नमान्ने स्वभाव
धर्मयुद्धको नाममा सबैभन्दा अन्तिम क्षणसम्म पनि दुर्योधन हिम्मत हार्दैनन्। एकपछि अर्को महाशक्तिशाली योद्धा मरे पनि उनले आत्मसमर्पण गरेनन्। अन्ततः भालु गदायुद्धमा समेत उनी एक्लैले भिडेका थिए।
जीवनमा बारम्बार असफलता आए पनि अन्तिम क्षणसम्म लड्ने साहस दुर्योधनबाट सिक्न सकिन्छ। पराजयको डरले होइन, संघर्ष गर्ने मनोवृत्तिले सफलता सम्भव हुन्छ।
५. आफूमा अडिग रहने क्षमता
दुर्योधन अडिग थियो – आफ्ना निर्णयहरूमा, आफ्ना मूल्यहरूमा, र आफ्ना विचारमा। यद्यपि उनको धारणा अधर्मतिर थियो, तर त्यो धारणा छोड्न उनले कहिल्यै लोभ गरेनन्। उनले आफ्नो दृष्टिकोण बदल्न दबाब स्वीकार गरेनन्।
दृढनिश्चय, आत्मप्रेरणा र लक्ष्यप्रति समर्पण आवश्यक छ, विशेषगरी जब तपाईंको विचार अरूभन्दा फरक हुन्छ। तर यसमा विवेक र नैतिकता मिल्नुपर्छ भन्ने सन्देश पनि यथासाथ बुझ्न जरुरी छ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया