धेरै खानु मात्र होइन, केही महिलाहरू यी कारणले पनि तौल घटाउन असमर्थ छन्

काठमाडौँ – पछिल्लाे मोटोपन विश्वव्यापी रूपमा एक प्रमुख स्वास्थ्य चिन्ताको विषय बनेको छ। जसले अन्य धेरै स्वास्थ्य जोखिमहरू बढाउन सक्छ। त्यसैले, यसको कारणहरू बुझ्नु र समाधानको लागि प्रयास गर्नु महत्त्वपूर्ण छ।

अन्तरिम उपवास, केटो डाइटदेखि जिम र योगासम्म, यदि तपाईं सबै प्रयास गर्दा पनि तौल घटाउन सक्नुहुन्न भने, तपाईंले आफ्नो समग्र स्वास्थ्यमा ध्यान केन्द्रित गर्न आवश्यक छ। पछिल्लो पचास वर्षमा मानिसहरू तीन गुणा मोटा भएका छन्।

यसको लागि जंक फूड, अस्वस्थ जीवनशैली र शारीरिक गतिविधिको कमी जिम्मेवार मानिन्छ। तर यी तीन कारण मात्र मोटोपनको लागि जिम्मेवार छैनन्। मोटोपन अन्य केही कारणले पनि हुन सक्छ, विशेष गरी महिलाहरूमा।

खाना खाँदा मात्र तौल बढ्छ वा यसको पछाडि अरु कुनै कारण छ ?

५० वर्षमा मानिसहरू तीन गुणा मोटा !
१९७५ देखि, विश्वभर मोटोपन तीन गुणाले बढेको पाइएको छ। वयस्कहरूका साथै बालबालिकाहरूमा पनि मोटोपनको दर तीव्र गतिमा बढेको छ। वयस्कहरू अफिसमा घण्टौंसम्म कम्प्युटर अगाडि बस्नुको कारण मोटोपन बढेको छ। स्क्रिन समय र डेस्क काम बढेको कारणले गर्दा शारीरिक गतिविधिहरू घटेका छन्।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार २०२० मा ५ वर्ष मुनिका ३ करोड ९० लाख बालबालिका बढी तौल वा मोटोपनको शिकार भएको पाइएको थियो। बालबालिकाको तौल बढाउनमा उनीहरूको आहारले सबैभन्दा ठूलो भूमिका खेल्छ। तर यो मात्र कारण होइन, अन्य कारणहरू पनि छन्।

मोटोपन भनेको के हो ?
मार्च ४ लाई विश्व मोटोपन दिवसको रूपमा मनाइन्छ। ताकि मोटोपनको बारेमा खुलेर छलफल गर्न सकियोस्। मोटोपन भनेको शरीरमा अत्यधिक बोसो जम्मा हुने अवस्था हो। यसले धेरै स्वास्थ्य जटिलताहरू निम्त्याउन सक्छ। आनुवंशिक, शारीरिक र वातावरणीय कारणहरू मोटोपनको लागि जिम्मेवार हुन सक्छन्।

शारीरिक गतिविधिको कमी र अस्वस्थ आहार पनि यसको प्रमुख कारण हो। यसबाहेक, पर्याप्त निद्राको कमी, गर्भावस्था, पीसीओएस त्यस्ता अवस्थाहरू हुन् जसले महिला प्रजनन हार्मोनहरूमा असंतुलन निम्त्याउँछ। हाइपोथाइराइडिज्म, औषधि, तनाव र ओस्टियोआर्थराइटिसले पनि मोटोपन निम्त्याउन सक्छ।

तौल घटाउनु सबैका लागि सजिलो हुँदैन। यद्यपि, तौल घटाएर तपाईंले मोटोपनसँग सम्बन्धित केही रोगहरूलाई निश्चित रूपमा कम गर्न सक्नुहुन्छ। तौल घटाउन जीवनशैली र खानपानमा परिवर्तन ल्याउनु आवश्यक छ। तर डाक्टरसँग परामर्श गरेपछि मात्र डाइटिङको विकल्प अपनाउनु पर्छ।

पहिले तौल बढ्नुका सामान्य कारणहरू जानौं

१ आवश्यकता भन्दा बढी क्यालोरी सेवन गर्ने
खानाको ऊर्जा मूल्य क्यालोरीमा उल्लेख गरिएको छ। औसत शारीरिक रूपमा सक्रिय पुरुषलाई स्वस्थ तौल कायम राख्न प्रति दिन लगभग २,५०० क्यालोरी चाहिन्छ, र औसत शारीरिक रूपमा सक्रिय महिलालाई प्रति दिन लगभग २००० क्यालोरी चाहिन्छ। धेरै क्यालोरी सेवन गर्नाले तपाईंलाई मोटोपन हुन सक्छ।

२ गलत खाने बानीहरू
मोटोपन बढ्नुको सबैभन्दा ठूलो कारण खानपान र जीवनशैली पनि हुन सक्छ। धेरै प्रशोधित खाना र फास्ट फूड खानु पनि हानिकारक छ किनभने यी खानाहरूमा धेरै बोसो र चिनी हुन्छ। रक्सी पिउँदा पनि तौल बढ्छ किनभने यसमा क्यालोरी बढी हुन्छ। सफ्ट ड्रिंक्स पिउने, धेरै खाने, बाहिर खाने – यी सबैले तौल बढाउनमा प्रमुख भूमिका खेल्छन्।

३ शारीरिक गतिविधिमा कमी
मोटोपनसँग सम्बन्धित अर्को महत्त्वपूर्ण कारक शारीरिक गतिविधिको कमी हो। धेरै मानिसहरूसँग दिनको धेरैजसो समय डेस्कमा बसेर काम गर्नु पर्ने हुन्छ। उनीहरू पैदल वा साइकल चलाउनुको सट्टा आफ्नै कारमा यात्रा गर्छन्।

आरामको लागि, धेरै मानिसहरू टेलिभिजन हेर्छन्, इन्टरनेट ब्राउज गर्छन् वा कम्प्युटर गेम खेल्छन्, र विरलै नियमित व्यायाम गर्छन्। धेरै महिलाहरूले ३० वर्ष पुगेपछि वा प्रजनन उमेर पुगेपछि तौल बढेको अनुभव गर्छन्।

जबकि केही महिलाहरूको रजोनिवृत्ति पछि अचानक तौल बढ्न थाल्छ। यदि नियमित व्यायाम र आहार नियन्त्रण गर्दा पनि तपाईंको तौल नियन्त्रणमा आइरहेको छैन भने, तपाईंले अन्य केही कारणहरू बारे जान्नुपर्छ।

व्यायाम र उचित आहार पछि पनि तौल घटाउन नदिने कारणहरू

१ रजोनिवृत्ति
रजोनिवृत्तिको समयमा हुने हार्मोनल परिवर्तनहरूले तपाईंको पेट वरिपरि तौल बढ्ने सम्भावना बढी हुन सक्छ। तर यो आवश्यक छैन कि रजोनिवृत्तिको समयमा केवल हार्मोनल परिवर्तनहरूले मात्र तौल बढाउँछ। तौल बढ्नु उमेरका साथै जीवनशैली र आनुवंशिक कारकहरूमा निर्भर गर्दछ।

२ एन्डोमेट्रियोसिस
एउटा अध्ययन गरिएको थियो जसले एन्डोमेट्रिओसिस र तौल वृद्धि बीचको सम्बन्ध देखाएको थियो। अनुसन्धानको क्रममा धेरै मानिसहरूले यसको कारणले तौल बढ्ने र पेट फुल्ने जस्ता समस्याहरू रिपोर्ट गरे। एन्डोमेट्रियोसिसले तौल बढ्न वा तौल घटाउन कठिनाई निम्त्याउन सक्छ।

३ हाइपोथाइराइडिज्म
थाइराइडले मेटाबोलिज्म सन्तुलित गर्न र भोक नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ। जब थाइराइडको स्तर कम हुन्छ, मेटाबोलिज्म ढिलो गतिमा काम गर्छ र शरीरको बोसो बिस्तारै ऊर्जामा परिणत हुन्छ। ऊर्जा सिर्जना गर्न बोसो प्रयोग गरिँदैन, जसले गर्दा तौल बढ्छ।

४ आनुवंशिकी
मोटोपन र अधिक तौल निश्चित जीनका कारणले हुन्छ। केही मानिसहरूको लागि, यी जीनहरूले उनीहरूको शरीरले खानालाई ऊर्जामा रूपान्तरण गर्ने र बोसो भण्डारण गर्ने तरिकालाई पनि असर गर्न सक्छन्। जीनले मानिसहरूको जीवनशैली छनौटहरूलाई पनि प्रभाव पार्न सक्छ।