के एउटा बच्चा भएपछि दोस्रोमा समस्या हुनु माध्यमिक बाझोपन हो ?

काठमाडौँ – धेरै दम्पतीहरूले आमाबाबु बनेपछि दोस्रो पटक सन्तान पाउन सक्दैनन्। संसारमा करिब २०% दम्पतीहरू यो समस्यासँग संघर्ष गरिरहेका छन्। महिला मात्र होइन पुरुष पनि यसको सिकार हुन सक्छन् ।

पछिल्लाे समय धेरै कारणले गर्दा बाँझोपनको समस्या निरन्तर बढ्दै गएको छ । कतिपय यस्ता घटना पनि बाहिर आउँछन्, जसमा पुरुष र महिला पहिलो सन्तान भएपछि बाँझोपनको सिकार हुन्छन् ।

अर्थात् एउटा बच्चा जन्मन्छ तर दोस्रो पटक बच्चा जन्मिँदैन। यसलाई माध्यमिक बाँझोपन भनिन्छ। मानव प्रजनन र भ्रूण विज्ञान को लागि युरोपेली समाज द्वारा २०२१ को एक अध्ययनले संसारभरि लगभग २० % दम्पतीहरु यो समस्यासंग संघर्ष गरिरहेको जनाएकाे छ ।

जानौं यसको कारण, लक्षण र बच्ने उपाय…

माध्यमिक बाँझोपनको कारण

बच्चा जन्माउनको लागि अन्तर

अमेरिकन सोसाइटी फर रिप्रोडक्टिभ मेडिसिनका अनुसार दोस्रो सन्तान जन्माउनको लागि ५-८ वर्षको अन्तराल माध्यमिक बांझपनको प्रमुख कारण हो। जसका कारण अण्डाको गुणस्तर बिग्रन्छ र गर्भधारण हुन सक्दैन ।

उमेर कारकहरू

महिलामा बढ्दो उमेरसँगै अण्डाको गुणस्तर र मात्रा घट्दै जान्छ जसले गर्दा गर्भधारणमा समस्या आउन सक्छ । जसका कारण गर्भावस्थामा महिलाले अन्य धेरै समस्याको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ ।

पुरुष बाँझोपन

पुरुषमा शुक्रकीटको गुणस्तर र मात्रामा कमीले गर्भधारणमा समस्या निम्त्याउन सक्छ। जसका कारण कुनै पनि महिलाले गर्भधारण गर्न पाउँदैनन् । शुक्राणुको संख्या कम हुनुमा धेरै कारकहरू हुन सक्छन्।

हार्मोनल असंतुलन

हर्मोन असंतुलन, जस्तै थाइरोइड हर्मोन को कमी वा अधिक, गर्भावस्था मा समस्या हुन सक्छ। त्यसैले महिलाहरूले आफ्नो शारीरिक फिटनेसको ख्याल गर्नुपर्छ। खाने बानी र दैनिक दिनचर्या सही हुनुपर्छ।

पेल्भिक इन्फ्लेमेटरी रोग

पेल्भिक इन्फ्लेमेटरी रोगहरू, जस्तै एंडोमेट्रिओसिस, पाठेघरमा सूजन हुन सक्छ, जसले गर्भधारण गर्न कठिनाइहरू निम्त्याउन सक्छ। यस्तो अवस्थामा चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ र सावधानी अपनाउनुपर्छ ।

वजन र आहार

अस्वस्थकर खानेकुरा र भारी तौलले पनि गर्भधारणमा समस्या ल्याउन सक्छ। बढ्दो तौलले अन्य धेरै गम्भीर समस्याहरू पनि निम्त्याउन सक्छ। त्यसैगरी डाइट ठीक भएन भने गर्भावस्थापछि पनि समस्या आउन सक्छ ।

माध्यमिक बाँझोपनको लक्षण

१ वर्ष वा सोभन्दा बढी समयसम्म नियमित प्रयास गर्दा पनि गर्भधारण गर्न नसक्नु।
महिनावारीमा अनियमितता वा धेरै वा कम रक्तस्राव।
पुरुषहरूमा शुक्राणुको कमी वा शुक्राणुको गुणस्तरमा कमी।
इरेक्टाइल डिसफंक्शन वा यौन सम्बन्ध राख्ने इच्छाको कमी।

माध्यमिक बाँझोपन उपचार

माध्यमिक बाँझोपन उपचार गर्न सकिन्छ। डाक्टरहरूले धेरै प्रकारका परीक्षणहरू गरेर यसको कारण पत्ता लगाउँछन् र तदनुसार उपचार गर्छन्।
क्लोमिफेन साइट्रेट जस्ता प्रजनन औषधिले अण्डा उत्पादनमा मद्दत गर्न सक्छ। तर, यसलाई चिकित्सकको सल्लाहपछि मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ ।
भिट्रो फर्टिलाइजेसन (IVF) मा प्रयोगशालामा अण्डा र शुक्रकीट मिसाएर गर्भधारण गर्ने प्रयास गरिन्छ।