अमेरिका चरम गर्मीको चपेटामा, फिनिक्स सबैभन्दा बढी प्रभावित

काठमाडौँ – चिसो मौसमका लागि परिचित अमेरिका पनि चरम गर्मीको चपेटामा छ । त्यहाँका साढे सात करोड जनताका लागि स्वास्थ्य सतर्कता जारी गर्नुपर्ने अवस्थाबाट मौसमको गम्भीरता अनुमान गर्न सकिन्छ ।

विशेषगरी अमेरिकाका मध्यपश्चिमी राज्यहरू गर्मीको लहरबाट प्रभावित भएका छन्, फिनिक्स सबैभन्दा बढी प्रभावित भएको छ । त्यहाँको तापक्रम ४४ दशमलव ४ डिग्री सेल्सियस पुगेको छ । यसका लागि गर्मी गुम्बजलाई जिम्मेवार ठहर्याइएको छ ।

यो अवस्था तब हुन्छ जब उच्च चापको क्षेत्र एक विशेष भागमा निरन्तर रहन्छ, जसले तातो हावालाई जालमा राख्छ। जसका कारण तापक्रम तीव्र गतिमा बढ्न थाल्छ र गर्मीको जालको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । हेट डोम के हो र यो कत्तिको खतरनाक छ भन्ने बारे विस्तृत जानाैं ।

अमेरिकामा चरम गर्मीको कीर्तिमान लगातार बनिरहेको छ । त्यहाँको राष्ट्रिय मौसम सेवाले यसपटक यसलाई खतरनाक र दीर्घकालीन तातो लहर भनेको छ। आयोवा देखि मेन सम्म यसको थप फैलने सम्भावना छ। शिकागोमा तापक्रमले सन् १९५७ को रेकर्ड तोडेको छ । अधिकतम तापक्रम ३६ दशमलव १ डिग्री सेल्सियस पुगेको र राष्ट्रिय मौसम सेवाले यो साता ३७ दशमलव ७ डिग्री सेल्सियस पुग्न सक्ने आशंका गरेको छ ।

यसअघि गत वर्ष पनि अमेरिकाले चर्को गर्मीको सामना गर्नुपरेको थियो र त्यहाँ सन् १९३६ को गर्मीको रेकर्ड तोडिएको थियो । गत वर्ष पनि फिनिक्स तातो डोमबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित भएको थियो जहाँ गर्मीका कारण ६ सय ४५ जनाको ज्यान गएको थियो । यसैलाई ध्यानमा राख्दै यस पटक अमेरिकाले आफ्ना नागरिकलाई चेतावनी दिएको छ ।

हीट डोम के हो, अवस्था कसरी बिग्रन्छ ?
तातो हावा लामो समयसम्म एकै ठाउँमा रहँदा भाँडोमा राखिएको ढक्कन जस्तै काम गर्ने र त्यहाँ तातो हावाको गुम्बज बन्ने अवस्थालाई तातो डोम भनिन्छ। वा हामी भन्न सक्छौं कि तातो हावा कुनै विशेष क्षेत्रमा फसेको छ र माथिबाट उच्च चापले टोपी जस्तै ठाउँमा राख्छ, त्यसपछि तातो हावाको गुम्बज बन्न थाल्छ। विशेष स्थानमा फसेको हावा सूर्यको किरणले थप तातो हुन्छ, जसले अत्यधिक गर्मी निम्त्याउँछ।

कहिलेकाहीँ अवधि लामो हुन्छ
सामान्यतया, तातो गुम्बज अवस्था दुई दिनदेखि एक हप्तासम्म रहन्छ, तर कहिलेकाहीँ यो धेरै हप्तासम्म लम्बिन सक्छ, जसका कारण तीव्र गर्मीको लहर सुरु हुन्छ। खैर, वैज्ञानिकहरूले यो पनि भनेका छन् कि उच्च चापको कुनै पनि क्षेत्र, चाहे त्यहाँ तापको गुम्बज बनेको होस् वा नहोस्, त्यो हावालाई रोकिन्छ र थिच्छ र जब यो जमिनमा पुग्छ, त्यो झन् कम्प्रेस भएर तातो हुन्छ। यो संकुचित हावा तातो हुन्छ र त्यस क्षेत्रको तापक्रम अझ बढ्छ।

गर्मी गुम्बजले समुद्रको तापक्रममा परिवर्तन ल्याउँछ
वैज्ञानिकहरूले गर्मी गुम्बजहरूको गठनको लागि धेरै कारणहरू दिन्छन्। सबैभन्दा पहिले, वैज्ञानिकहरूले यो अवस्थाको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कारण समुद्री तापमानमा परिवर्तन भएको विश्वास गर्छन्। यो अवस्थाले समुन्द्रको तापक्रममा ठूलो परिवर्तन ल्याउछ । जब समुन्द्रको तापक्रम बढ्छ, तातो हावा यसको सतह माथि उठ्छ र त्यसपछि पृथ्वी तिर जान्छ।

यस्तो अवस्थामा वायुमण्डलमा उच्च चापको क्षेत्र बनेपछि तातो हावा माथि उठ्नुको सट्टा वायुमण्डलमा रहन्छ। यो हावाले बादलको छायाँ पनि कम गर्छ, जसका कारण अवस्था निसासस हुने गर्छ । यसका कारण कुनै ठाउँमा धेरै दिनसम्म तातो लहर स्थिर रहन्छ र तीव्र गर्मी उत्पन्न हुन्छ।

ग्लोबल वार्मिङका कारण गर्मीको लहर आउँछ
यसबाहेक ग्लोबल वार्मिङका कारण जलवायुमा आएको परिवर्तन पनि हट डोमको अर्को महत्वपूर्ण कारण हो । जे होस्, गर्मीको लहर पृथ्वीमा एक नियमित घटना हो, तर ग्लोबल वार्मिंगका कारण यसको अवधि बढ्दै जान्छ र वायुमण्डल तातो हुन्छ। वैज्ञानिकहरू पूर्णतया सहमत छन् कि आजको गर्मीको लहरको सबैभन्दा ठूलो कारण ग्लोबल वार्मिङका कारण जलवायुमा आएको परिवर्तन हो, जसको लागि मानव स्वयं जिम्मेवार छ।