बिरे नुन किन खानु पर्छ ? स्वास्थ्यका लागि लाभदायक यो प्राकृतिक खनिजको चमत्कारी फाइदाहरू

काठमाडौं– नेपाली भान्सामा स्वाद र स्वास्थ्य दुवैका लागि प्रयोग गरिने एक विशेष तत्व हो – बिरे नुन। कालो र खैरो रंगको यो नुन स्वादमा अलिकती तितो, खट्टामिश्रित र गन्धिलो हुन्छ। तर, आयुर्वेद र प्राकृतिक चिकित्सा प्रणाली अनुसार बिरे नुन (Black Salt) स्वास्थ्यका दृष्टिकोणले अचम्मका फाइदाले भरिएको प्राकृतिक खनिज हो।

नेपाल, भारत लगायत दक्षिण एशियाली मुलुकहरूमा विशेषगरी आँपको अचार, मसलायुक्त चटनी, चाट, तरकारी र पाचन सहयोगी पेय पदार्थमा बिरे नुन प्रयोग गरिन्छ। आयुर्वेदमा यसलाई “सौफिक लवण” भनिन्छ, जसको प्रयोग हजारौँ वर्षदेखि हुँदै आएको छ।

बिरे नुन के हो?
बिरे नुन प्राकृतिक रूपमा जमिनको गर्भबाट निकालिने खनिज नुन हो, जसलाई प्रशोधन गरेर कालो वा बैजनी रङमा बनाइन्छ। यसको मुख्य तत्व सोडियम क्लोराइड हो, तर यसमा सल्फर, आयरन, जिंक, म्याग्नेसियम लगायत अन्य खनिज पनि पाइन्छन्। यी तत्वहरूले बिरे नुनलाई साधारण सेतो नुनभन्दा धेरै गुणकारी बनाउँछ।

बिरे नुनका प्रमुख स्वास्थ्य फाइदाहरू
पाचन सुधार गर्छ
बिरे नुनमा पाइने खनिज तत्त्वहरूले पेटको एसिड सन्तुलनमा राख्छ। ग्यास, अफ्ठ्यारो डकार, अम्लपित्त (Acidity) र अपचजस्ता समस्या भएमा बिरे नुन मिसिएको तातो पानी वा जिरा पानी निकै उपयोगी हुन्छ।

ग्यास र पेट फुल्ने समस्यामा राहत
बिरे नुन ग्यास हटाउने प्राकृतिक औषधि हो। विशेषगरी खाना पच्न गाह्रो भएका व्यक्तिहरूले थोरै मात्रामा यो नुन खानेकुरामा मिसाएर खाँदा राहत मिल्छ।

तौल घटाउन सहयोगी
बिरे नुनले शरीरको मेटाबोलिज्म (पाचन प्रक्रिया) सक्रिय बनाउँछ, जसले बोसो जलाउन मद्दत गर्छ। गर्मीमा बिरे नुन मिसिएको घोल सेवन गर्दा डिहाइड्रेशन पनि रोक्न सकिन्छ।

आइरन र खनिजको स्रोत
यसमा पाइने आयरन, म्याग्नेसियम, पोटासियम, जिंक जस्ता खनिजहरूले शरीरमा खनिजको सन्तुलन कायम राख्छ र रगतमा हेमोग्लोबिनको मात्रा बढाउन मद्दत गर्छ।

पेटका किरा नष्ट गर्न सहयोगी
बिरे नुनमा प्राकृतिक एन्टिब्याक्टेरियल गुण हुन्छ। बच्चाहरू वा वयस्कमा पेटमा किरा भएमा बिरे नुन मिसिएको चटनी वा घरेलु औषधिले फाइदा पुर्‍याउँछ।

हाई ब्लड प्रेशर भएका लागि उपयुक्त
साधारण नुनमा अत्यधिक सोडियम पाइन्छ, जुन हाई ब्लड प्रेशर भएका व्यक्तिका लागि हानिकारक हुन्छ। तर, बिरे नुनमा कम सोडियम हुने भएकाले यसले रक्तचाप नियन्त्रणमा मद्दत गर्छ।

तोकिएको मात्रामा प्रयोग गर्दा छालाको एलर्जी, दाँत दुख्ने जस्ता समस्यामा पनि उपयोगी
गाउँघरमा बिरे नुनलाई दाँत माझ्न पनि प्रयोग गरिन्छ। यसले मसूढा बलियो बनाउँछ, दाँत दुखाइ कम गर्छ र मुख दुर्गन्ध हटाउँछ।

सावधानी र सीमितता
अत्यधिक प्रयोग नगर्नुहोस्: धेरै बिरे नुन खाँदा पनि शरीरमा नकारात्मक असर पर्न सक्छ – पेट पोल्ने, चिसो लाग्ने, थकान महसुस हुने जस्ता समस्या आउन सक्छ।
कुनै दीर्घ रोग भएमा चिकित्सकको सल्लाह लिनुहोस्।
सजिलै पच्ने परिकारमा मात्र प्रयोग गर्नु उपयुक्त।
हुनसक्छ, त्यसैले राम्रोसँग धोएर खाने।