सूर्यको वास्तविक रंग के हो, हामी किन फरक फरक रंग देख्छौं ?

काठमाडौँ – सूर्यको रङ सोधियो भने के जवाफ दिने ? केही मानिसहरूले यसको जवाफ पहेंलो हुनेछन्, जबकि अरूको लागि जवाफ सेतो हुनेछ। धेरै मानिसहरू तर्क गर्नेछन्, यसमा धेरै रंगहरू छन् जस्तै रातो, गुलाबी, आदि। त्यसो भए सूर्यको रङ कस्तो छ, अन्तरिक्षमा अरू केही छ कि ? यसमा सूर्यको मूडले कति भूमिका खेल्छ र यसको हाम्रो आँखासँग कुनै सम्बन्ध छ, जान्नुहोस् यसबारे विज्ञानले के भन्छ ?

सूर्यको किरणको स्रोत
सूर्य कस्तो देखिन्छ भन्ने पछाडि धेरै कुराहरू काम गर्छन्। हाम्रो हेर्ने प्रक्रियादेखि लिएर सूर्य आफैंले उत्सर्जन गर्ने प्रकाशसम्म यस्ता धेरै कारकहरू यसमा संलग्न छन्। त्यसैले एक सूर्यबाट सुरु गरौं। यो बुझ्नको लागि, सर्वप्रथम हामीले यो जान्नुपर्दछ कि त्यहाँ दुई प्रकारका दृश्य वस्तुहरू छन्, एउटा जसले प्रकाश उत्सर्जन गर्दछ र अर्को जसले प्रकाश उत्सर्जन गर्दैन। सूर्य पहिलो स्थानमा आउँछ।

देखिने लहरहरू
सूर्यले धेरै कारणले आफूभित्रबाट ऊर्जा उत्सर्जन गर्छ र यसमा हाम्रो आँखाले देख्न सक्ने लगायत धेरै प्रकारका तरंगहरू हुन्छन् र तिनीहरूलाई अप्टिकल तरंगहरू भनिन्छ। यस बाहेक त्यहाँ पराबैंगनी, इन्फ्रारेड आदि धेरै तरंगहरू छन्, जसलाई हाम्रो आँखाले देख्न सक्दैन। यो प्रकाश धेरै प्रकारको मिश्रित रूप हुन सक्छ जसमा प्रत्येक लहरको फरक रंग हुन्छ। यी छालहरू रातो देखि बैजनी सम्म हुन सक्छ।

जब प्रकाश वायुमण्डलबाट जान्छ तब फरक अवस्था हुन्छ
अन्तरिक्षमा, सूर्यबाट आउने प्रकाशमा सबै लहरहरू एकसाथ आउँछन्, त्यसैले हामी त्यहाँ सूर्यलाई सेतो रंगमा मात्र देख्नेछौं। तर जब यो प्रकाश हाम्रो वायुमण्डलबाट जान्छ, हाम्रो आँखामा पुग्नु अघि यसमा केहि परिवर्तनहरू हुन्छन्, जसका कारण कहिलेकाहीँ सूर्य हामीलाई फरक रंगको देखिन्छ।

पहेंलो रङ कस्तो देखिन्छ ?
वायुमण्डलबाट जाँदा सूर्यको किरण त्यसका कणहरूसँग ठोक्किन्छ। यस्तो अवस्थामा छोटो तरंग लम्बाइका छालहरू छिट्टै छरपस्ट हुन्छन्, यस्तो अवस्थामा नीलो तरंगहरू बाहेक अन्य सबै तरंगहरू एकसाथ हाम्रो आँखामा पुग्छन्, जसको मिश्रित प्रभावले हाम्रो सूर्य अन्य रंगहरूको मिश्रण भएको देखिन्छ। अर्थात् पहेंलो।

र अन्य रंगहरू पनि
तर दिन ढल्न थालेपछि सूर्यको किरणले वायुमण्डलमा बढी यात्रा गर्नुपर्ने हुन्छ र थप प्रकाश छालहरू छरपस्ट हुन थाल्छन्, त्यसैले बिस्तारै यसको रंग पनि रातो, सुन्तला आदि देखिन थाल्छ।

त्यसोभए किन कहिलेकाहीँ सेतो ?
तर कहिलेकाहीँ सूर्य पृथ्वीमा पनि सेतो देखिन्छ। यहाँ पनि सूर्यबाट आउने कति लहरहरू हामीसम्म पुग्न सक्छन् भन्ने सन्दर्भमा पनि यही नियम लागू हुने देखिन्छ। हामी प्रायः बादल, कुहिरो, कुहिरो र धुवाँको अवस्थामा धेरै थोरै सूर्यको किरण हामीसम्म पुग्छ र यस्तो धुलो वातावरणमा सूर्य सेतो वा धेरै हल्का पहेँलो रङ्गको देखिन्छ।

घामबाट कस्तो खतरा हुन्छ ?
सूर्यबाट देखिने प्रकाशको लहरहरूले हाम्रो आँखालाई कुनै खतरा गर्दैन। हामी सूर्यबाट आउने अन्य विकिरणबाट खतरामा छौं। सूर्यबाट देखिने प्रकाशमा खतरनाक पराबैंगनी, गामा किरणहरू, चार्ज गरिएका कणहरू, आदि सहित धेरै प्रकारका विकिरणहरू हुन्छन्। जुन हाम्रो आँखा र कहिलेकाहीँ छालाको लागि धेरै हानिकारक हुन्छ।

यो सामान्यतया पृथ्वीमा पुग्न सक्दैन। तर सूर्यग्रहणको समयमा यी केही खतरनाक पदार्थहरू पृथ्वीमा पुगेर हामीलाई हानि पुर्‍याउन सक्छन्। त्यसैले सूर्यग्रहणलाई नाङ्गो आँखाले हेर्न निषेध गरिएको छ ।