काठमाडौँ – स्वास्थ्य विज्ञका अनुसार अन्तरिक्षमा बस्नु धेरै खतरनाक हुन्छ । यसको खतरनाक प्रभाव अन्तरिक्ष यात्रीको शरीरमा देखिएको हुन्छ । स्पेस एनीमिया र विकिरण जस्ता खतराहरूको सामना अन्तरिक्ष यात्री अन्तरिक्षमा बस्दा गर्नुपर्ने हुन्छ । जसले गर्दा तिनीहरूको हड्डी पनि कमजोर हुने विज्ञले जनाएका छन् ।
भारतीय मूलको अमेरिकी अन्तरिक्ष यात्री सुनिता विलियम्स फेब्रुअरी २०२५ सम्म आफ्ना साथी बुश विल्मोरसँग अन्तरिक्षमा अड्किने भएकी छन्। नासाले दुवै अन्तरिक्ष यात्रीलाई ८ दिनका लागि मात्रै अन्तरिक्षमा पठाएको थियो तर उनीहरुको अन्तरिक्ष यानमा भएको गडबडीका कारण उनीहरुलाई फर्कन समस्या भइरहेको छ ।
अहिले सुनिता र विल्मोर ६ महिनाभन्दा बढी अन्तरिक्षमा बस्नुपर्नेछ । यस अवधिमा उनीहरू धेरै गम्भीर रोगहरूको जोखिममा छन्। यस्तो अवस्थामा अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई अन्तरिक्षमा कुन-कुन रोग लाग्छ र त्यसबाट निको हुन कति समय लाग्छ जानौं…
स्पेस एनीमिया
एनिमिया भनेको रगतको कमी हुनु हो। रगतमा हेमोग्लोबिन र रातो रक्त कोशिकाको कमी हुनुलाई एनिमिया भनिन्छ। स्पेस एनीमियाको समयमा अन्तरिक्ष यात्रीहरूमा रगतको कमी हो। अन्तरिक्षमा, शरीरले प्राकृतिक हावा बिना नै वातावरणमा आफूलाई छाँटकाँट गर्ने प्रयास गर्छ, जसका कारण रगतको कमी हुन्छ।
शरीरमा ७० प्रतिशतसम्म पानी र धेरै प्रकारका तरल पदार्थ हुन्छन्, जुन पृथ्वीमा आउँछन्, तर अन्तरिक्षमा रगत रक्तनलीमार्फत मुटुसम्म पुग्छ, जसका कारण शरीरमा रगत र आरबीसीको निर्माण हुन्छ । कम गर्छ र धेरै तरिकामा खतरनाक समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ।
मांसपेशी र हड्डी कमजोर हुन्छ
लामो समयसम्म अन्तरिक्षमा बस्दा मांसपेशी र हड्डी कमजोर हुने गर्छ । अनुसन्धानले देखाएको छ कि मांसपेशी मास दुई हप्तामा २० % र लामो मिसनहरूमा ३० % ले पनि कम गर्न सकिन्छ। हड्डी हरेक महिना १-२% ले कमजोर हुन्छ। यसले ओस्टियोपोरोसिस र फ्र्याक्चरको जोखिम बढाउँछ।
हृदय खतरा
माइक्रोग्रेविटीमा लामो समयसम्म रहनु मुटुको स्वास्थ्यका लागि खतरनाक हुन्छ। यसले मुटुको काम गर्ने क्षमतालाई असर गर्छ। मुटुको धड्कन घट्छ र यसको उत्पादन पनि कम हुन्छ। लामो मिसनमा मुटु सबैभन्दा बढी जोखिममा पर्न सक्छ।
मस्तिष्कमा प्रभाव
अन्तरिक्षमा गुरुत्वाकर्षण छैन, जसका कारण शरीर र दिमागको सन्तुलन ठीकसँग रहँदैन। मस्तिष्कको संरचना अन्तरिक्षमा परिवर्तन हुन थाल्छ भन्ने धेरै अनुसन्धानमा देखाइएको छ । मस्तिष्कको नसा र भागहरूमा सुन्निने खतरा हुन्छ, जसले सोच्ने र बुझ्ने क्षमतालाई असर गर्छ।
विकिरणको खतरा
अन्तरिक्ष विकिरणले पनि अन्तरिक्ष यात्रीहरूको लागि धेरै खतराहरू सिर्जना गर्दछ। जसका कारण क्यान्सर विशेषगरी ग्यास्ट्रोइंटेस्टाइनल क्यान्सरको जोखिम धेरै गुणा बढ्छ । यस विकिरणको लामो समयसम्म एक्सपोजरले शरीरको डीएनए र सेलुलर संरचनालाई क्षति पुर्याउन सक्छ।
मनोवैज्ञानिक प्रभावहरू
लामो समयसम्म अन्तरिक्षमा बस्दा तनाव, चिन्ता, डिप्रेसन जस्ता समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ किनभने शरीर पूर्णतया फरक वातावरणमा बस्छ। जसका कारण निन्द्रा गायब हुन्छ र शरीरले धेरै मानसिक चुनौतीहरूको सामना गर्न थाल्छ।
लामो समयसम्म अन्तरिक्षमा बस्नुका यी पनि बेफाइदा हुन्
पाचन प्रक्रियामा नराम्रो असर पर्छ ।
छाला बिग्रन्छ, स्वाद र गन्ध पनि प्रभावित हुन्छ।
टाउको दुखाइ, वाकवाकी र उल्टी
अनुहार र नाकमा सुन्निने,
उभिएर भुइँमा फर्कँदा चक्कर लाग्ने
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया