‘बित्या महिना साल फर्की आइज हिरुलाल’

काठमाडौँ–

कर्णालीमा गुनगुनाइने ठाडी भाका र देउडाको समिश्रणमा तयार पारिएको गीत ‘हिरुलाल’ हालै सार्वजनिक गरियो । सार्वजनिक हुनासाथ खुबै रुचाइएको यो गीतको भिडियोमा नेपालको दुर्गम भेग कर्णालीको ग्रामीण जीवनलाई फिल्मी शैलीमा प्रस्तुत गरिएको छ ।

निर्देशक रतन देवकोटा यो गीतले कमाएको चर्चाबाट पुलकित छन् । लामो समय लगाएर तयार पारिएको उक्त गीति भिडियोले कर्णालीको कथा त बोलेको छ नै, नेपालका अन्य ठाउँबाट कर्णाली नियाल्ने दर्शकलाई कर्णालीको वास्तविक चित्र देखाएको छ ।

गीतका प्रत्येक शब्दमा रतन देवकोटाकी आमा मात्र नभएर परदेशिएकाहरुलाई कुरी बस्ने तमाम नेपाली महिलाहरुको पीडा मिसिएका छन् ।

सुखका सपना बुनेर दुई चार पैसा कमाइ गरी फर्कुँला भनेर गएका परदेशीहरुलाई घरदेशीहरु कुरी बसेको मर्मस्पर्शी भाव यसमा समेटिएका छन् ।

त्यसो त यी कथाहरू कर्णालीका मात्र नभएर नेपालकै साझा कथाहरू हुन् ।

कालीकोटका निर्देशक देवकोटालाई ती दिनहरु अझै स्मरणमा छन् । उनी सानै छँदा बुवा रोजगारीकै लागि भारत पसेका थिए । बुवा एकैपल्ट एक/दुई वर्षपछि मात्र घर फिर्थे । सञ्चारको माध्यम उही एउटा चिठ्ठीपत्र थियो । बुवाले बल्लतल्ल पठाएको चिठ्ठी अरुले पढ्दा उनकी आमा धुरधुरु रुन्थिन् र त्यसै एकोहोरिन्थिन् ।

त्यही समयलाई निर्देशक रतन देवकोटाले पर्दामा देखाउने निर्णय गरे ।

रतनलाई आमाले मध्यरातमा आफ्नो बह पोख्न ठाडी भाका गुनगुनाएको अझै पनि याद छ । त्यतिबेला आमाले किन राति गीत गाएकी थिइन्, भन्ने कुरा उनले अलि उमेर बढेपछि मात्र बुझे ।

श्रीमान् विदेशिनुको पीडा, एक्लैले घरवार र सन्तानको हेरचाह गर्नुपर्दाका सबै वेदनाहरु उनकी आमाले समाजको सामुन्ने दिउँसो रोएर भन्दा राति गीतैमार्फत पोखेकी रहेछिन् ।

उनले सानोमा कर्णालीमा उनकी आमा जस्तै थुप्रै आमाहरुलाई देखे । कर्णालीका लागि भारतको कालापहाड जस्ता स्थानहरु रोजगारीका लागि गन्तव्यहरु थिए । आज समय फेरियो, तर अवस्था फेरिएको छैन । कर्णालीबाट भारत जानेहरुका सन्तान आज कतार, मलेसिया, दुबई, साउदी जस्ता खाडी मुलुकमा जाने भएका छन् ।

खाडी मुलुकमा जाने कर्णालीबासी मात्र नभएर सिङ्गो देशका युवा पुस्ताहरु छन् । घर कुरी बसेका आमाहरु र श्रीमतीहरु पुकारी रहेका छन्, ‘बित्या महिना साल फर्की आइज हिरुलाल ।’ यही पीडालाई देवकोटाले साङ्गीतिक फिल्म ‘हिरुलाल’ मार्फत पस्केका छन् । जसमा उनी जस्ता थुप्रै युवाहरु र आम महिलाहरुको कथा समेटिएका छन् ।

‘हिरुलाल’मा कर्णालीको जनजीवन, परिवेश र संस्कृति मात्र नभएर सिङ्गो मुलुकले भोगिरहेको वैदेशिक रोजगारीमा युवा पलायनको मुद्दालाई देवकोटाले जीवन्त रुपमा देखाएका छन् ।

उनकै प्रस्तुति, परिकल्पना तथा निर्देशनमा साङ्गीतिक फिल्म निर्माण गरिएकाे हाे । फिल्मका लागि गीतको शब्द रचना उनले नै गरेका हुन् ।

साङ्गीतिक फिल्मको कथा, क्रियटिभ निर्देशन तथा प्रोडक्सन डिजाइन भने रङ्गकर्मी गोविन्द सुनारले गरेका छन् । साङ्गीतिक फिल्मको कथामा कर्णाली जुम्लाका हिरुलाल वैदेशिक रोजगारीकै निम्ति भिजिट भिसामा खाडी मुलुक गएका छन् । श्रीमान् विदेश गएपछि यता घरमा सानो छोरा र श्रीमती मात्र हुन्छिन् ।

विदेश गएपछि हिरुलालको सम्पर्क परिवारसँग हुँदैन । श्रीमानको अत्तोपत्तो नभएपछि हिरुलालकी श्रीमतीमा देखिएको मानसिक पीडा उक्त गीतमा देख्न सकिन्छ । आमाको एक्लोपन, निराशालाई तोड्न छोराले इन्टरनेटकै माध्यमबाट बुवालाई जोड्न गरेको सङ्घर्ष यसमा समेटिएको छ ।

छिमेकमा आएको इन्टरनेट लुकी लुकी प्रयोग गर्दा अपमान खेपेका उनले ढुङ्गा बटुलेर बिक्री गरी आएको रकमले घरमा इन्टरनेट जोड्छन् र आमालाई बुवासँग सम्पर्क गराइदिन्छन् । सुनारले पनि यसमा आफ्ना देखे/भोगेका कथाहरु नै जोडेका छन् ।

जुम्ला निवासी सुनारका अनुसार ब्ल्याक इन ह्वाइट टिभीको जमानाको कथालाई उनले यसमा उनले ल्याएका छन् । जतिबेला गाउँमा ब्ल्याक इन ह्वाइट टिभी एकाधको घरमा मात्र हुन्थे ।

टिभी हेर्नकै लागि गाउँमा भौतारिने बालापनका रहरहरु कथामा समावेश भएको उनी सुनाउँछन् । उनका अनुसार टिभी धनीले ब्ल्याक इन ह्वाइट टिभी हेर्न नदिएपछि गाउँका एकजना(महेन्द्र कार्की)ले जुम्लास्थित जुगाडा खोलाको ढुङ्गा ओसारेर बिक्री गरेको रकमले टिभी किनेको घटनाले उनको मन बिझाएको थियो । त्यहीबाट प्रेरित भएर उनले कथा लेखेका हुन् ।

उनी भन्छन्, ‘घरमा टिभी, इन्टरनेट नहुँदा खेरी जसको घरमा हुन्छ, त्यही गइन्थ्यो । त्यही कथाहरु यसमा छन् । अर्कोकुरा घरका श्रीमान् विदेशिएपछि श्रीमतीहरुमा हुने मानसिक पीडा र एक्लोपनालाई मनोवैज्ञानिक पक्षबाट हामीले देखाएका छौं । कर्णालीको भूभाग मात्र देखाइएको हो, यो कथा त हामी सबैको हो ।’

कर्णालीको देउडा, ठाडी भाका, भेषभुषा, परिवेश, कर्णालीका कुनाकन्दरा, संस्कृति, परम्परा र माटोको भूगोललाई समेत टपक्क टिपेर फिल्ममा देखाइएकै कारण कर्णालीलाई बुझ्नकै लागि सबैसामु फिल्म पुगोस् भन्ने निर्देशक देवकोटा चाहन्छन् ।

‘हामीले गीत र फिल्मका दृश्यहरुमा कर्णालीलाई एक्सपोज गरेका छौं । त्यहाँको परिवेश र युवाहरुको माइग्रेसनलाई देखाएका छौं । कर्णालीमा मात्र नभएर युवाहरुलाई प्रत्येक आमा र श्रीमतीहरुले फर्की आइज हिरुलाल नै भनिरहेका छन्,’ उनी भन्छन् ।

दृश्यहरुमा जुम्लाका विभिन्न स्थानहरुलाई समेटिएको देख्न सकिन्छ । विशेषत प्रविधि र सञ्चारले जोडिदिएको खुसी र सम्बन्धहरुलाई कथामा देख्न सकिन्छ ।

यद्यपि प्रविधिले पारेको नकारात्मक पक्षलाई भने देखाइएको छैन । कर्णालीको परिवेश मात्र नभएर त्यहाँको वर्ग सङ्घर्ष, सामाजिक यथास्थितिलाई साङ्गीतिक फिल्ममा देखाइएकोले आम दर्शकको माया र समर्थन पाउने देवकोटाको आशा छ ।

फिल्ममा रेणुनाथ योगी, चक्र बम र बाल कलाकारको रुपमा सञ्जय परियारको अभिनय देख्न सकिन्छ । ठाडी भाकामा बरिष्ठ देउडा गायिका डिक्रा देवी बादीले स्वर दिएकी छिन् । गीतमा बम र रचना रिमालको पनि स्वर समावेश छ । म्युजिक कम्पोजमा बम नै छन् । सौरभ लामिछानेको छायाङ्कन र सम्पादन रहेको भिडियोमा गीतको संगीत निर्माण कोविद बज्रको रहेको छ ।

भिडियो: