मुण्डन संस्कार: जन्मपछि किन आवश्यक मानिन्छ मुण्डन संस्कार, स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले पनि फाइदाजनक

मुण्डन हिन्दू धर्ममा विशेष समारोहको रूपमा गरिन्छ। बच्चा जन्मेपछि निश्चित समयपछि खौराउनु आवश्यक मानिन्छ । मुख्यतया जन्मको पहिलो वर्ष, तेस्रो, पाँचौँ वा सातौँ वर्षमा शुभ मुहूर्त देखिएपछि मात्र मुण्डन संस्कार गर्ने चलन छ। आउनुहोस् जानौं हिन्दू धर्ममा मुण्डनको महत्त्व के छ र बच्चाको स्वास्थ्यको लागि किन महत्त्वपूर्ण मानिन्छ।

यो धार्मिक कारण हो
हिन्दू धार्मिक मान्यता अनुसार बच्चाको टाउकोमा कपाल फुल्नु पूर्वजन्मको कर्मसँग जोडिएको हुन्छ । यस्तो अवस्थामा केश काट्ने र डुबाउँदा बच्चालाई अघिल्लो जन्मको कर्मबाट मुक्ति मिल्छ र नयाँ सुरुवात गर्न सकिन्छ। यसका साथै मुण्डन संस्कार गर्नाले व्यक्तिको दीर्घायुको आशिर्वाद प्राप्त हुने जनविश्वास रहेको छ ।

यस्ता छन् वैज्ञानिक कारण
सेभ गरिसकेपछि, टाउकोको छाला सजिलै घाममा पर्न जान्छ, जसले छालालाई भिटामिन डी अवशोषित गर्न मद्दत गर्छ। यसका साथै मुण्डनद्वारा बच्चाको गर्भावस्थाको अशुद्धता पनि हट्छ। यस्तो अवस्थामा बच्चाको स्वास्थ्यका लागि मुण्डन संस्कार निकै महत्वपूर्ण मानिन्छ ।

मुण्डन संस्कार विधि
मुण्डन संस्कार घरको आँगनमा वा कुनै पनि धार्मिक स्थलमा तुलसीको नजिक शुभ समयमा गर्न सकिन्छ। मुण्डन अघि हवन गरिन्छ। आमा बच्चालाई काखमा लिएर बस्छिन्। यस समयमा मुख पश्चिम दिशामा राखिन्छ। यसपछि बच्चाको कपाल निकालेर गंगा जलले टाउको धुन्छ । यसपछि टाउकोमा बेसारको पेस्ट लगाउने गरिन्छ ।

कुन तिथि शुभ हुन्छ
हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार द्वितिया, तृतीया, पञ्चमी, सप्तमी, दशमी, एकादशी र त्रयोदशी तिथीलाई मुण्डनका लागि शुभ मानिन्छ। यसका साथै अश्विनी, मृगाशिरा, पुष्य, हस्त, पुनर्वासु, चित्रा, स्वाति, ज्येष्ठ, श्रवण, धनिष्ठ र शतभिषा नक्षत्रमा मुण्डन गर्नु उत्तम मानिन्छ।