कथा सुनाउँदा बालबालिकामा कस्तो प्रभाव पर्छ ?

काठमाडाैँ – कुनै समय थियो जब बच्चाहरु हजुरआमाबाट कथा सुनेर मात्र सुत्ने गर्दथे । अहिले उच्च प्रविधिको दुनियाँमा कथा सुनाउने जिम्मेवारी पनि सोसल मिडिया र युट्युब जस्ता प्लेटफर्ममा परेको छ ।

तर, बालबालिका कथा सुन्नुको सट्टा हास्यास्पद भिडियोमा बढी व्यस्त हुँदा अभिभावकले पनि उनीहरूलाई यसबाट टाढा राख्न खोज्छन् । आउनुहोस् कथा सुनाउँदा बालबालिकामा कस्तो प्रभाव पर्छ ? तिनीहरूले यो कसरी सिक्छन्, जुन तिनीहरूको विकासमा सहयोगी साबित हुन सक्छ कि सक्दैन जानाैं ।

यसरी कथाहरूको शक्ति बुझ्नुहोस्
आइन्स्टाइनले भनेका थिए कि यदि बच्चालाई बुद्धिमान बनाउन चाहनुहुन्छ भने उसलाई परी कथा सुनाउनुपर्छ । यदि तपाईं आफ्नो बच्चा धेरै बुद्धिमान बन्न चाहनुहुन्छ भने, त्यसपछि उसलाई सकेसम्म धेरै परी कथाहरू सुनाउनुहोस्। समग्रमा भन्नुपर्दा, कथाको संसारबाटै बालबालिकाको मन तीखा हुन्छ भन्ने बुझ्नुहोस् ।

यसका लागि उसलाई सामाजिक सञ्जालमा भर पर्न नदिनुहोस्, बरु उसलाई हजुरबा हजुरआमाको पालामा लैजानुहोस् वा आफै कथा सुनाउनुहोस्। सानै उमेरमा बालबालिकामा खासै उर्जा नहुने भए पनि कथा सुनेर दिमागले यस्तो संसारको कल्पना गर्न थाल्छ र संसारलाई हेर्ने तरिका पनि बदलिन्छ ।

बालबालिकाको कल्पनाशक्ति बढ्छ
जब बच्चाले कथा सुन्दछ, उसले सुन्ने मात्र होइन, कल्पना पनि गर्न थाल्छ। कथा सुन्दै गर्दा उनी आफूलाई त्यही संसारमा भएको महसुस गर्न थाल्छन् । जसका कारण बच्चा भित्र रचनात्मकताको विकास हुन थाल्छ ।

उसले त्यो संसारलाई जान्न र बुझ्ने उद्देश्यले सोच्न थाल्छ। यही कारणले गर्दा धेरै पटक कथा सुनेपछि बच्चाको मनमा अनेक किसिमका प्रश्नहरू आउन थाल्छन्, जसले उसको सिर्जनात्मकतालाई औंल्याउँछ।

विश्वको बारेमा बुझ्न ध्यान केन्द्रित हुनेछ
कथा सुन्दा बालबालिकाको बुझाइमा पनि असर पर्छ । तिनीहरूले संसारलाई राम्रोसँग बुझ्न मात्र होइन, कथाहरू मार्फत तिनीहरूले सही र गलत जस्ता संसारका आधारभूत नियमहरू पनि सिक्छन्। राम्रो मान्छे बन्नु किन महत्त्वपूर्ण छ भन्ने कुरा कथाहरूबाट थाहा हुन्छ। यसले पनि चीजहरूमा उनीहरूको ध्यान बढाउँछ।

वास्तवमा, साना बच्चाहरूमा धेरै ऊर्जा हुन्छ, जसका कारण तिनीहरू दिनभर यता-उता उफ्रिरहेका हुन्छन्। तिनीहरूले तपाईंको ध्यान खिच्न मूर्ख कामहरू गरिरहन्छन्। भनौं उसको मन एक ठाउँमा केन्द्रित हुन सक्दैन । कथाहरूको मद्दतले, तिनीहरू पनि चीजहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्न सिक्छन्।

टिभी, मोबाइल र ल्यापटपबाट कथा देखाउनु कत्तिको सही हो ?
समय आधुनिक भएसँगै बालबालिकालाई कथा सुनाउन र देखाउन टिभी, मोबाइल र ल्यापटपको सहारा लिन थाल्छन् । यसले बालबालिकाको विकास गर्दैन किनभने स्क्रिनमा कथाहरू दृश्यहरूसँगै हुन्छन्।

यस्तो अवस्थामा बच्चाहरूको सम्पूर्ण ध्यान ती दृश्यहरूमा रहन्छ र तिनीहरू कल्पना गर्न सक्षम हुँदैनन्। हजुरबा हजुरआमा वा आमाबाबुको कथा सुन्दा बालबालिकामा रचनात्मकता बढ्छ, तर कथा हेर्दा उनीहरूको ध्यान स्क्रिनमा मात्र रहन्छ। कथा सुन्छन् र बुझ्छन्, तर संसार निर्माण गर्ने शक्ति उनीहरूमा विकसित हुँदैन।