किन महिलामा तिव्र गतिमा बढ्दैछ डिप्रेसन ?

काठमाडौँ – विश्व स्वास्थ्य संगठनको प्रतिवेदन अनुसार हाल विश्वमा करिब ३० करोड मानिस डिप्रेसनबाट पीडित छन् भने डिप्रेसन महिलामा बढी रहेको छ । तीमध्ये १० प्रतिशतभन्दा बढी गर्भवती र भर्खरै आमा बनेका महिला छन्।

महिलाको मानसिक स्वास्थ्यलाई लिएर एक सावधानीपूर्ण अनुसन्धान प्रतिवेदन बाहिर आएको छ । जसमा डिप्रेसनमा परेका महिलालाई मुटुसम्बन्धी रोगको सबैभन्दा बढी जोखिम हुने बताइयो । JACC Asia मा प्रकाशित यस अनुसन्धान प्रतिवेदनमा महिला र पुरुषमा मुटुरोग (CVD) परीक्षण गरिएको थियो ।

डिप्रेसनबाट पीडित पुरुषमा मुटु रोगको जोखिम १.३९ प्रतिशत र महिलामा १.६४ प्रतिशत रहेको पाइएको थियो । यति मात्र होइन, पुरुषको तुलनामा महिलामा स्ट्रोक, हृदयघात, मायोकार्डियल इन्फ्रक्सन, एनजाइना पेक्टोरिस र एट्रियल फाइब्रिलेसनको जोखिम पनि बढी थियो ।

महिलाहरु किन बढी डिप्रेसनको शिकार हुन्छन् ?
विज्ञहरूका अनुसार महिलाको जीवनभर धेरै परिवर्तनहरू आउँछन्। गर्भावस्था देखि रजोनिवृत्ति सम्म सबै कुरा सामना गर्नुपर्छ। उनीहरूले धेरै हर्मोनल परिवर्तनहरू पनि पार गर्नुपर्ने हुन्छ। जसका कारण उनीहरु डिप्रेसनको शिकार हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।

साइटोकाइनजस्ता खतरनाक हर्मोनले मुटुमा प्रत्यक्ष असर गर्ने भएकाले यस्तो हुन्छ । महिलाहरु आमा बनेपछि केही बालबालिकाको हेरचाह गर्दै जाँदा आफूले केही गर्न सक्ने अवस्था छैन भन्ने विश्वास गर्न थालिएको विज्ञहरु बताउँछन् । अहिले सबै कुरा पहिलेको जस्तो छैन । यसलाई पोस्टपार्टम डिप्रेसन पनि भनिन्छ। जसका कारण महिलाहरुमा डिप्रेसन हुन थाल्छ । तिनीहरू तनाव, चिडचिडा र क्रोधित महसुस गर्छन्। यो लगभग ५०-६० प्रतिशत महिलाहरूमा हुन्छ।

यो पनि महिलाहरुमा डिप्रेसनको कारण हो
महिलाहरु डिप्रेसनमा जानुको एउटा कारण पुरुष प्रधान समाज रहेको स्वास्थ्य विज्ञहरु बताउँछन् । जहाँ उनीहरुमाथि सामाजिक दबाब धेरै छ । धेरै विभेदको सामना गर्नु परेको छ । जसका कारण उनीहरु मानसिक स्वास्थ्य जस्ता समस्याबाट गुज्रनु परेको छ ।

डब्ल्यूएचओको प्रतिवेदन अनुसार हाल विश्वमा करिब ३० करोड मानिस डिप्रेसनबाट पीडित छन् । डिप्रेसन पुरुषको तुलनामा महिलामा ५०% बढी हुन्छ। तीमध्ये १० प्रतिशतभन्दा बढी गर्भवती र भर्खरै आमा बनेका महिला छन्। डिप्रेसनका कारण हरेक वर्ष ७ लाखभन्दा बढीले आत्महत्या गर्छन् । भारतमा पनि यो समस्या तिव्र गतिमा बढिरहेको छ ।

मानसिक स्वास्थ्य बढ्नुको कारण के हो ?
एक रिपोर्टका अनुसार भारतमा कुल स्वास्थ्य बजेटको एक प्रतिशतभन्दा कम मानसिक स्वास्थ्यमा खर्च हुने गरेको छ । जबकि बाँकी विश्वले आफ्नो जीडीपीको ५-१८ प्रतिशत मानसिक स्वास्थ्यमा खर्च गर्छन्। सेज जर्नलको २०२३ को रिपोर्टमा भनिएको छ कि लगभग २० प्रतिशत भारतीय परिवारहरू मानसिक स्वास्थ्य उपचारको क्रममा गरिब हुन्छन्। त्यसैले यसतर्फ स्वास्थ्य विज्ञहरूले थप पहल गर्नुपर्छ ।