रेबिज सम्बन्धी जनचेतना उच्च हुनु जरूरी !

काठमाडौँ – रेबिज शत प्रतिशत प्राणघातक रोग हो । त्यस कारणले यो जनस्वास्थ्यमा ठूलो खतरा र चिन्ताको विषय बनेको छ। तर सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा के हो भने रेबिज शतप्रतिशत रोक्थाम गर्न सकिने रोग पनि हो।

तर त्यस्का लागि रेबिज सम्बन्धी जनचेतना उच्च हुनु जरूरी छ। यस्तो रोगको बारेमा जनचेतना फैलाएर केही हदसम्म त्यो संख्या न्युनिकरण गर्न सकिन्छ । रेबिज एक खतरनाक रोग हो, जुन सामान्यतया कुकुरको टोकाइबाट सर्छ। आउनुहोस् जानौं यो रोगसँग सम्बन्धित केही महत्त्वपूर्ण कुराहरू-

रेबिज भनेको के हो ?
रेबिज RABV भाइरसको संक्रमणबाट फैलिन्छ, जसले गर्दा दौरा, भ्रम र पक्षाघात जस्ता लक्षणहरू देखा पर्दछ। त्यो भाइरस तपाईको आँखा, नाक वा मुख, भाँचिएको छाला, संक्रमित जनावरको लार वा स्नायु प्रणालीको तन्तुसँग प्रत्यक्ष सम्पर्कबाट फैलिन्छ।

विज्ञहरुका अनुसार रेबिज घातक भए पनि यसबाट बच्न सकिन्छ । यो भाइरस संक्रमित कुकुर, चमेरो वा बाँदरको टोकाइबाट मानिस र घरपालुवा जनावरमा फैलिन सक्छ।

के हो रेबिज, कसरी सर्छ ?
सुरुमा जनावरको र्यालमा रहेका भाइरस जनावारको टोकाइबाट घाउमा पुग्छ । यो भाइरस रगत र लिम्फबाट नभई छालामुनिको भित्री तन्तु र मांसपेशी हँुदै परिधीय स्नायु, मेरुदण्ड र अन्त्यमा गिदीसम्म पुग्दछ । गिदीमा सङ्क्रमण भएपछि मात्र विशेष लक्षणहरू देखिन्छन् । अन्त्यमा गिदीका मसिना स्नायुबाट भाइरस र्याल ग्रन्थी, छाला, आँखाको कोर्निया र अन्य अङ्गमा पुग्दछ ।

यस्ता सङ्क्रमित जनावारले टोक्दा र्याल ग्रन्थिमा भएको भाइरस फेरि अर्को जनावारको शरीरमा प्रवेश गर्छ । रेबिज एक किसिमको भाइरसले लाग्ने रोग हो । रेबिज लागेको कुकुर, स्याल वा अन्य जनावरमा रेबिज भाइरस हुन्छ । कुकुर, स्याल, चमेरो, बिरालोलगायत तातो रगत हुने र स्तनधारी जनावरबाट रेबिज भाइरस सर्ने गर्छ । त्यस्ता जनावरले टोकेपछि घाउका माध्यमबाट रेबिज भाइरस शरीरमा प्रवेश गर्छ । जसले गर्दा मानिसमा रेबिज रोग लाग्छ ।

रेबिज शरीरमा कसरी सर्छ ?
संक्रमित जनावरको लार खुल्ला घाउमा पर्दा रेबिज भाइरस तपाईंको शरीरमा प्रवेश गर्छ। त्यसपछि यो भाइरस स्नायुहरू मार्फत तपाईंको केन्द्रीय स्नायु प्रणालीमा प्रवेश गर्छ, क्षति र न्यूरोलोजिकल लक्षणहरू निम्त्याउँछ। यसपछि रेबिज कोमा र मृत्युको कारण बन्छ।

यो भाइरस स्नायु प्रणालीमा प्रवेश गर्नु अघि धेरै दिनदेखि हप्तासम्म तपाईंको शरीरमा रहन सक्छ। यस अवधिमा तपाईले कुनै पनि लक्षणहरू देख्नुहुन्न। यो अवधिमा तुरुन्तै उपचार गरेमा रेबिज हुने छैन। यद्यपि, यदि तपाईंले यो अवधिमा उपचार गर्न छोड्नु भयो भने, संक्रमण फैलिन सक्छ।

रेबिजको लक्षण
पखाला
खोकी
ज्वरो
बेचैनी
पक्षाघात
थकावट
कडा घाँटी
दुखेको घाँटी
वाकवाकी र उल्टी
मांसपेशी दुखाइ
अत्यधिक लार
टोकेको घाउमा जलन, चिलाउने, झनझन लाग्ने, दुख्ने वा सुन्निने

रेबिज रोकथाम उपाय

रेबिज एक खतरनाक रोग हो तर समयमै यसको उपचार गर्न सके यसलाई गम्भीर हुनबाट जोगाउन सकिन्छ । यस्तो अवस्थामा यसबाट बच्न निम्न कुरामा ध्यान दिनुहोस् ।

सुनिश्चित गर्नुहोस् कि तपाइँको पाल्तु जनावर खोप छ।

ध्यान राख्नुहोस् कि तपाइँका घरपालुवा जनावरहरू पर्यवेक्षण बिना स्वतन्त्र रूपमा घुम्नु हुँदैन।

घाइते जनावरहरूलाई नछुनुहोस् वा तिनीहरूलाई समात्ने प्रयास गर्नुहोस्।

यदि तपाईलाई रेबिज लागेको छ भने तुरुन्तै डाक्टरलाई सम्पर्क गर्नुहोस्।

यदि तपाई रेबिजको ​​उच्च जोखिममा हुनुहुन्छ भने, नियमित रूपमा खोप लगाउनुहोस्।