काठमाडौं। सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताको संख्यामा तीव्र वृद्धि भइरहेको अहिलेको समयमा ‘रील्स’ अर्थात् छोटा भिडियोहरू हेर्ने लतले धेरै मानिसहरूलाई प्रभावित पारिरहेको छ। टिकटक, इन्स्टाग्राम, फेसबुकजस्ता प्लेटफर्ममा दिनहुँ हजारौँ भिडियोहरू अपलोड भइरहेका छन्, जसमा छोटो मनोरञ्जनात्मक सामग्रीले प्रयोगकर्तालाई लामो समयसम्म स्क्रिनमा बाँधिरहन्छ।
तर, तपाईंलाई थाहा छ? यो ‘रील्स’ हेर्ने लतले केवल तपाईंको समय मात्र होइन, तपाईंको मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यमा पनि गम्भीर असर पार्न सक्छ।
रील्स लत: लक्षण के-के?
सुत्नु अघिसम्म र उठ्नेबित्तिकै मोबाइलमा रील्स हेर्न मन लाग्ने
केही समय हेरेको भरमा घण्टौँ बितेको पत्तो नहुने
काम, पढाइ वा सामाजिक भेटघाटमा ध्यान केन्द्रित गर्न नसक्ने
कुनै पनि समय खाली भएभरि मोबाइल हातमा लिने बानी
हेरेको रील्स सम्झिँदै बस्ने र नयाँ हेर्न मन लागिरहने
यी सबै लक्षणहरू डोपामिन डिसरेगुलेसनको संकेत हुन सक्छन्, जुन न्यूरोलोजिकल स्तरमा मस्तिष्कमा हुने असर हो।
गम्भीर असरहरू – मानसिक र शारीरिक दुवैमा!
ध्यान केन्द्रित गर्न नसक्ने समस्या
लगातार र तीव्र रूपमा सामग्री फेर्ने बानीले मस्तिष्कको घटाउँछ। यो बालबालिका र किशोरकिशोरीहरूमा अझै गम्भीर हुन सक्छ।
निन्द्रा नआउने
मोबाइल स्क्रिनको ‘ब्लु लाइट’ र सतत उत्तेजनाले मस्तिष्क सुत्न नदिने अवस्था सिर्जना गर्छ। यसले निन्द्राको गुणस्तर खस्काउँछ।
डिप्रेशन र चिन्ता
अर्कोको जीवनसँग तुलना गर्ने बानी, उत्तेजक सामग्रीहरू र लगातार डोपामिनको मागले मानसिक तनाव र निराशाको अवस्था निम्त्याउँछ।
पारिवारिक र सामाजिक सम्बन्धमा दूरी
घरपरिवार, साथीभाइसँगको संवाद घट्ने र सामाजिक अन्तरक्रिया कमजोर हुने खतरा रहन्छ।
शारीरिक असर – आँखामा दबाब, टाउको दुख्ने, मेरुदण्डको समस्या
लामो समय नहल्लिएर मोबाइल हेर्दा स्पाइनल एलाइनमेन्ट बगर्छ, आँखा सुख्खा हुने, दृष्टि कमजोर हुने, माइग्रेन हुने जस्ता असरहरू देखिन सक्छन्।
कसरी छुट्ने यो लत?
“डिजिटल डिटोक्स” अपनाउनुहोस्
हरेक दिन एक निश्चित समय मोबाइल, ल्यापटप वा टिभीबाट पूर्ण विश्राम लिनुहोस्। सुरुमा ३० मिनेटदेखि बिस्तारै बढाउँदै जान सकिन्छ।
स्क्रिन टाइम लिमिट राख्नुहोस्
मोबाइलको सेटिङमा गई स्क्रिन टाइम नियन्त्रण गर्न सकिने सुविधा प्रयोग गर्नुहोस्। प्रतिदिन अधिकतम १ घण्टा रील्स हेर्ने सीमा तय गर्नुहोस्।
रील्स बनाउने वा हेर्ने एपहरू हटाउनुहोस् वा लुकाउनुहोस्
टिकटक, इन्स्टाग्राम जस्ता एपहरू वा होमपेजबाट हटाएर दृष्टिबाट टाढा राख्नुहोस्।
नयाँ बानी विकास गर्नुहोस्
फुर्सदको समय उपयोग गर्न पढाइ, शारीरिक व्यायाम, ध्यान, संगीत वा कुनै नयाँ सीप सिक्न सुरु गर्नुहोस्।
सामाजिक अन्तरक्रिया बढाउनुहोस्
वास्तविक भेटघाट वा संवादमा समय बिताउनुस्। साथीभाइ वा परिवारसँग प्रत्यक्ष कुरा गर्नु दिमागको स्वास्थ्यका लागि लाभदायक हुन्छ।
मनोपरामर्श लिनुहोस्
यदि तपाईं आफैँले नियन्त्रण गर्न सक्ने अवस्थामा हुनुहुन्न भने, मनोचिकित्सक वा परामर्शदाताको सहयोग लिनु बुद्धिमानी हुन्छ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया