काठमाडौं- हामीमध्ये धेरैले अनुभव गरेका छौं— कुनै टोलबाट बाइकमा गुड्दा अचानक बाटोछेउको कुकुरले दौडिएर लखेट्न थाल्छ। कहिलेकाहीँ त बाइकमा चढेका मानिस घाइते पनि हुन्छन्। आखिर किन यस्तो व्यवहार देखाउँछन् कुकुरहरूले? बाइक देख्नासाथ किन उत्तेजित हुन्छन्?
यो प्रश्न केवल कौतूहल मात्र नभई सार्वजनिक सुरक्षा र पशु व्यवहारसम्बन्धी गम्भीर विषय पनि हो।
कुकुरको स्वभाव र मनोविज्ञान
कुकुरको मस्तिष्कमा “क्षेत्रीय स्वामित्व” भन्ने भावना अत्यन्त बलियो हुन्छ। उनीहरूले आफू बस्ने ठाउँलाई आफ्नो “इलाका” ठान्छन्। जब त्यो इलाकामा अनौठो गति, आवाज वा गन्ध बोकेको वस्तु (जस्तै– बाइक) प्रवेश गर्छ, उनीहरू त्यसलाई खतरा ठान्छन्।
बाइकको आवाज उच्च, अचानक र अस्वाभाविक हुन्छ। कुकुरको कान मान्छेको भन्दा धेरै संवेदनशील हुने भएकाले उनीहरूलाई बाइकको आवाज त्रासपूर्ण लाग्छ। यसले उनीहरूको स्वाभाविक प्रतिक्रिया— “डर वा आक्रमण”—लाई ट्रिगर गर्छ।
कुकुरको तालीम र अनुभव
कुकुरको विगतको अनुभव पनि यस्ता घटनामा भूमिका खेल्छ। यदि उसले पहिले बाइकसवारबाट ढुंगा हानिएको, कुटिएको वा डराएको अनुभव बोकेको छ भने, ऊ बाइकसँग नकारात्मक सम्बन्ध गाँस्छ। त्यसैले, बाइक देख्नासाथ ऊ आक्रामक बन्छ।
यसबाहेक, कुकुरहरू शिकारी प्राणी हुन्। तिब्र गतिमा चलिरहेको वस्तु हेर्दा उनीहरूको शिकारी प्रवृत्ति जागृत हुन्छ। त्यसैले कतिपय कुकुर बाइक वा साइकलको पछि लाग्छन्, लखेट्छन्।
बाइकको गन्ध र ध्वनि पनि एक कारण
बाइकमा प्रयोग हुने इन्धनको गन्ध, गर्मी वा धुवाँले पनि कुकुरलाई असहज बनाउँछ। कुकुरहरूको घ्राणशक्ति अत्यन्त तीव्र हुन्छ। पेट्रोल, डीजेल वा इञ्जिनको बासना उनीहरूलाई असहज लाग्न सक्छ। यस्तो असहजता झन् आक्रोशमा परिणत हुन्छ।
यो समस्या किन गम्भीर बन्दै गएको छ?
शहर तथा उपत्यकामा सवारीसाधनको संख्या ह्वात्तै बढेको छ। अर्कोतर्फ, सडक कुकुरको संख्या पनि दिनदिनै बढिरहेको छ। धेरै ठाउँमा कुकुरलाई व्यवस्थापन नगर्दा उनीहरूको स्वाभाविक क्षेत्र बढिरहेको छ। जसले गर्दा सामान्य सडक पनि कुकुरको लागि ‘इलाका’ बन्न पुग्छ।
समाधान के छ?
बाइक चढ्नेहरूको लागि सुझाव
कुनै कुकुर नजिक आउँदा तीव्र गती नबढाउनुहोस्। यसो गर्दा कुकुर अझ उत्तेजित हुन्छ।
हर्न नबजाउनुहोस्। कुकुरलाई झन् आक्रोशित बनाउन सक्छ।
हात वा खुट्टा चलाएर डराउने प्रयास नगर्नुहोस्। कुकुरले आक्रमणको संकेत ठान्न सक्छ।
स्थानिय सरकार र सरोकारवालाहरूका लागि
सडक कुकुरको जनसंख्या नियन्त्रण (स्पे/न्यूटर कार्यक्रम) अनिवार्य हुनुपर्छ।
सडक कुकुरलाई खाना र संरक्षण दिने ठाउँ छुट्टै व्यवस्था गर्नु उचित हुन्छ।
कुकुरको व्यवहार सम्हाल्न र समाजमा घुलमिल गराउन तालिम दिने कार्यक्रम आवश्यक छ।
सामाजिक चेतना र सहअस्तित्व
कुकुरहरू पनि समाजको हिस्सा हुन्। उनीहरू हिंसात्मक हुनेभन्दा पनि डराएको र असहज बनाइएको अवस्थामा आक्रामक बन्छन्। मानव र पशुबीच सहअस्तित्व कायम गर्न संवेदनशील र शिक्षित व्यवहार आवश्यक हुन्छ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया