दुवै हातमा रक्तचाप फरक देखिनु सामान्य कि खतराको संकेत ?

काठमाडौँ – रक्तचाप मापन गर्दा दुवै हातमा फरक देखिनु कति सामान्य हो ? के यसले स्वास्थ्य जोखिम संकेत गर्छ ? पछिल्लो समय यसबारे जनचासो बढिरहेको छ। चिकित्सकहरूका अनुसार सामान्य अवस्थामा दुवै हातको रक्तचापमा केही भिन्नता हुनु स्वाभाविक हो। तर बारम्बार ठूलो अन्तर देखिएमा सावधानी आवश्यक हुन्छ।

स्वस्थ व्यक्तिहरूमा सिस्टोलिक (माथिल्लो) रक्तचापमा १० mmHg सम्मको भिन्नता सामान्य मानिन्छ। उदाहरणका लागि, यदि दायाँ हातमा १२८/८० र बाँया हातमा १२२/७८ देखियो भने, यसमा चिन्ता लिनुपर्ने अवस्था छैन। तर, १५ mmHg भन्दा बढीको स्थायी भिन्नता देखिएमा भने संवहनी (vascular) समस्याको संकेत हुनसक्ने चिकित्सकहरू बताउँछन्।

के कारणले फरक आउँछ ?

स्वास्थ्य विज्ञहरूका अनुसार, हातको धमनीको संरचना, रक्त प्रवाहमा अवरोध, अथवा परिधीय धमनी रोग (Peripheral Arterial Disease) जस्ता अवस्थाले रक्तचाप फरक देखाउन सक्छ। केही दुर्लभ अवस्थामा एओर्टिक डिसेक्सन (मुख्य धमनी चुँडिने अवस्था) पनि प्रमुख कारण हुन सक्छ, जसमा आकस्मिक छाती दुखाइ देखिन्छ।

चिकित्सक भन्छन्, “सिस्टोलिकमा १० mmHg र डायस्टोलिकमा ५ mmHg सम्मको भिन्नता स्वाभाविक हो। तर, बारम्बार १५ mmHg वा सोभन्दा बढी अन्तर देखियो भने संवहनी रोगको सम्भावना रहन्छ, त्यसैले तत्काल परीक्षण आवश्यक हुन्छ।”

कसरी थाहा पाउने ?

रक्तचाप जाँच गर्दा केही मिनेटको अन्तरमा दुवै हातमा नाप्ने।

५ मिनेट चुपचाप बसेर, पहिलो हातको नापपछि एक मिनेटपछि अर्को हातमा जाँच गर्ने।

नतिजा नियमित रेकर्ड राख्ने।

यदि बारम्बार धेरै फरक देखिन्छ भने हृदय रोग विशेषज्ञ वा जनरल फिजिसियनसँग परामर्श गर्नुपर्ने विज्ञहरू सुझाव दिन्छन्।

दुवै हातमा सानो भिन्नता सामान्य हो।

१५ mmHg भन्दा बढीको अन्तर स्वास्थ्य जोखिम संकेत हुनसक्छ।

समय–समयमा दुवै हातमा रक्तचाप जाँच गर्दा संवहनी स्वास्थ्यबारे सुरुआती संकेत पाइन्छ।

अबदेखि चिकित्सकले दुवै हातमा रक्तचाप मापन गरे भने त्यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिनुस्—यो केवल औपचारिकता होइन, तपाईंको हृदय स्वास्थ्य जाँच गर्ने वैज्ञानिक आधार हो।