काठमाडौं- उच्च रक्तचाप (हाई ब्लड प्रेशर) नेपालमा द्रुत गतिमा बढिरहेको प्रमुख गैर-संक्रामक रोग हो। विशेषज्ञहरूका अनुसार जीवनशैलीमा आएको परिवर्तन, बढी नुनयुक्त खानपान, तनाव, मदिरा र धूम्रपानको प्रयोग, शारीरिक निष्क्रियता र मोटोपनाले यसलाई अझै तीव्र बनाइरहेको छ।
उच्च रक्तचापलाई ‘साइलेंट किलर’ भनिन्छ किनकि धेरैजसो अवस्थामा प्रारम्भिक लक्षण प्रष्ट रूपमा देखिँदैन। तर, यसले दीर्घकालीन रूपमा मुटु रोग, मस्तिष्कघात (स्ट्रोक), मृगौला फेल जस्ता गम्भीर परिणाम ल्याउन सक्छ।
औषधि फरक-फरक हुनुको कारण
उच्च रक्तचाप नियन्त्रणका लागि विभिन्न प्रकारका औषधि प्रयोग हुन्छन्। डाक्टरहरूले प्रत्येक बिरामीको अवस्था, उमेर, अन्य रोगहरूको उपस्थिती, औषधि सहनशीलता, रगत परीक्षणको नतिजा, शरीरको प्रतिक्रिया आदिका आधारमा फरक औषधि सिफारिस गर्छन्।
१. शरीरको आवश्यकताअनुसार प्रभाव:
कसैलाई नसा (blood vessels) फराकिलो बनाउने औषधि आवश्यक पर्छ भने कसैलाई नुन–पानी नियन्त्रण गर्ने औषधि बढी प्रभावकारी हुन्छ।
२. सहायक रोगको उपस्थिती:
यदि बिरामीलाई मधुमेह, मृगौला रोग वा मुटु रोग छ भने त्यसअनुसार अलग-अलग औषधि प्रयोग गर्नुपर्छ।
३. साइड इफेक्ट फरक-फरक:
एउटै औषधि कसैलाई सहज लाग्छ भने अर्को व्यक्तिमा समस्या ल्याउन सक्छ। त्यसैले व्यक्तिगत सहनशीलता अनुसार औषधि बदलिन्छ।
४. संयोजन औषधि:
धेरै बिरामीलाई एउटै औषधिले मात्र पर्याप्त काम नगरेपछि दुई वा तीन किसिमका औषधि एकैसाथ दिइन्छ।
उच्च रक्तचापका प्रमुख औषधि समूह
१. डायुरेटिक्स
शरीरमा अतिरिक्त नुन र पानी हटाएर रक्तचाप कम गर्छ।
२. बीटा-ब्लकर
मुटुको धड्कन कम गरेर रक्तचाप नियन्त्रण गर्छ।
३. क्याल्सियम च्यानल ब्लकर
नसा फराकिलो बनाएर रगतको प्रवाह सहज गर्छ।
४. एसीई इन्हिबिटर
रक्तचाप बढाउने हर्मोनको प्रभावलाई रोक्छ।
५. एआरबी :
ACE इन्हिबिटरको विकल्पका रूपमा प्रयोग हुने, हर्मोनलाई रोक्ने औषधि।
६.अन्य संयोजन औषधि:
- कहिलेकाहीँ माथिका दुई वा बढी औषधि मिलाएर पनि दिइन्छ।
- बिरामीले के गर्नुपर्छ ?
- डाक्टरको सल्लाह बिना औषधि परिवर्तन वा रोक्नु हुँदैन।
- औषधि नियमित समयमा सेवन गर्नुपर्छ।
- खानपानमा नुन कम गर्नुपर्ने हुन्छ (WHO अनुसार दैनिक ५ ग्रामभन्दा कम)।
- धूम्रपान, मदिरा र अत्यधिक तेल–घिउको प्रयोग कम गर्नुपर्छ।
- नियमित व्यायाम, योग वा ध्यान गर्नुपर्छ।
- मानसिक तनाव कम गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ।
- रक्तचाप मापन गर्ने बानी बसाल्नुपर्छ।
जनस्वास्थ्यको चुनौती
नेपालमा उच्च रक्तचाप भएका मध्ये धेरैजसोले आफ्नो अवस्था नै थाहा नपाएको अध्ययनले देखाएको छ। थाहा पाउनेहरू मध्ये पनि धेरैले नियमित औषधि सेवन नगर्ने वा बीचमै रोक्ने प्रवृत्ति छ। यसले दीर्घकालीन रूपमा मृत्यु दर बढाउने खतरा छ।
स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूले सामुदायिक तहमा स्वास्थ्य शिक्षा, नियमित स्क्रिनिङ र सहज औषधि उपलब्ध गराउने प्रणाली विस्तार गर्नुपर्ने सुझाव दिएका छन्।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया