हरेक दिन कति नुन खाने ?

काठमाडौं- हाम्रो दैनन्दिन भोजनमा स्वाद बढाउन प्रयोग गरिने नुन (नमक) अत्यावश्यक पोषक तत्त्व हो। तर, यही नुन अत्यधिक मात्रामा सेवन गरिएमा शरीरमा गम्भीर स्वास्थ्य समस्या उत्पन्न गराउन सक्छ।

स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूका अनुसार एक व्यक्तिले दैनिक ५ ग्राम अर्थात् झन्डै एक चिया चम्चा बराबर नुन सेवन गर्नु उपयुक्त मानिन्छ। तर, नेपालमा अधिकांश मानिसले यो सिमाभन्दा धेरै नुन खाँदै आएका छन्।

अत्यधिक नुन सेवनका असरहरू
विश्व स्वास्थ्य संगठनले सिफारिस गरेको दैनिक नुनको मात्रा ५ ग्रामभन्दा बढी भएमा उच्च रक्तचाप, मुटु रोग, मिर्गौला समस्या, हड्डी कमजोर हुनु र पेटको क्यान्सरसम्मको खतरा बढ्ने उल्लेख गरेको छ। नुनमा पाइने सोडियम तत्व अत्यावश्यक भए पनि अत्यधिक मात्रामा शरीरमा जम्दा रक्तनलीको दवाव बढाउँछ, जसले मुटुको धड्कन, ब्लड प्रेसर र मुटुसम्बन्धी समस्यालाई जन्म दिन्छ।

नेपालमा नुनको सेवनको अवस्था
नेपालमा गरिएको विभिन्न अध्ययन अनुसार अधिकांश नेपालीले दैनिक ८–१२ ग्रामसम्म नुन सेवन गर्ने गरेको पाइएको छ, जुन सिफारिसभन्दा दोब्बर बढी हो। विशेषगरी घरायसी खानामा स्वाद बढाउन, अचारमा, तयारी खाद्यपदार्थ र डब्बाबन्द खानेकुरामा नुनको मात्रा अत्यधिक हुने गर्छ। यसले दीर्घकालीन रूपमा स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पुर्‍याउँछ।

नुन घटाउने उपायहरू
स्वास्थ्यकर्मीहरूले नुनको सेवन घटाउन केही उपायहरू सुझाएका छन्:
खाना पकाउँदा कम नुन हाल्ने बानी बसाल्ने
अचार, चट्नी, झोल आदि खानेकुरामा नुनको मात्रा घटाउने
प्याकेट तथा डब्बाबन्द खाद्यवस्तुको लेबल जाँच गरी कम सोडियम भएका उत्पादन रोज्ने
बाहिरको तारे–भरे खाना सीमित मात्रामा खाने
सन्तुलित नुन प्रयोग आवश्यक

स्वादका लागि नुन आवश्यक भए पनि यसको सन्तुलन कायम राख्नु अत्यन्त जरुरी छ। नुन शरीरमा तरल पदार्थको सन्तुलन कायम राख्न, स्नायुगत संकेत आदानप्रदान गर्न, मांसपेशी संकुचनमा सहयोग गर्न जस्ता कार्यमा प्रयोग हुन्छ। तर, यी सबै लाभ लिन सिफारिस गरिएको मात्राभित्रै सीमित रहनु आवश्यक छ।