एआई नियमनमा ‘विश्वव्यापी धारणा’ आवश्यक: संयुक्त राष्ट्रसंघका प्रविधि प्रमुख

काठमाडौँ – संयुक्त राष्ट्रसंघका उच्च प्रविधि प्रमुखले कृत्तिम बौद्धिकता (एआई) को नियमनका लागि विश्व समुदायले तत्काल विश्वव्यापी दृष्टिकोण खोज्नुपर्ने बताएकी छन् ।

राष्ट्रसंघको अन्तर्राष्ट्रिय दूरसञ्चार सङ्घ (आइटियू) का प्रमुख डोरिन बोगदान–मार्टिनले एएफपीसँग कुरा गर्दै एआईले वास्तवमै मानवतालाई फाइदा पु¥याउन सक्ने विश्वास व्यक्त गरिन् ।

तीव्र गतिमा अघि बढिरहेको प्रविधिले ठूलो संख्यामा रोजगारी गुम्ने डर, डिपफेक र गलत सूचनाको फैलावट र समाजमा यसको प्रयोगले पार्ने नकारात्मक प्रभाव र जोखिमका बारेमा चिन्ता बढ्दै जाँदा उनले नियमन मुख्य रहेकोप्रति जोड दिइन् ।

उनले भनिन्, “सही ढाँचा प्राप्त गने मार्ग कोर्न एक वैश्विक दृष्टिकोणको आवश्यकता छ ।” अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले संयुक्त राज्य अमेरिका एआईमा चीनभन्दा अगाडि रहेको पुष्टि गर्न यसै साता कम नियमन गर्ने आक्रामक रणनीति सार्वजनिक गरेपछि उनको यो टिप्पणी आएको हो ।

करिब ९० भन्दा बढी प्रस्तावहरूमध्ये ट्रम्पको योजनाले व्यापक विनियमनको माग गर्दछ, प्रशासनले ‘अनावश्यक बन्देज र र कठोर नियमन हटाउने’ वाचा गरेको छ जसले निजी क्षेत्रको एआई विकासमा बाधा पु¥याउन सक्छ।

एआई प्रविधिको नियमनका लागि कम आग्रह गर्ने दृष्टिकोणको बारेमा उनको चिन्ता छ कि छैन भनी सोधिएको प्रश्नमा बोगदान–मार्टिनले कुनै टिप्पणी गर्न अस्वीकार गर्दै भनिन्, “उहाँ अझै पनि अमेरिकी योजनालाई पचाउन प्रयास गरिरहनुभएको छ ।”

– ‘आलोचनात्मक’ –

“मलाई लाग्छ, प्रस्तावमा विभिन्न दृष्टिकोणहरू छन्,” उनले भनिन् । “हामीसँग इयू, चीनर अन्य मुलुकको दृष्टिकोण छ । अहिले हामी अमेरिकी दृष्टिकोण देखिरहेका छौँ। मलाई लाग्छ, वार्ताका लागि ती दृष्टिकोणको खाँचो छ,” उनले भनिन् ।

उनले ८५ प्रतिशत मुलुकसँग अझै पनि एआई नीति वा रणनीति नभएको बताइन् । बोगदान–मार्टिनले भनिन्, “ती रणनीतिहरू मध्ये एक सुसङ्गत विषय नवीनता, क्षमता निर्माण र पूर्वाधार लगानीमा ध्यान केन्द्रित गर्नु हो।”

उनले भनिन्, “बहस अझै पनि विश्वव्यापी स्तरमा हुन आवश्यक छ भन्ने मलाई लाग्छ । राष्ट्रसङ्घीय यस निकायले कति बढ िनियमन र कति कम नियमन आवश्यक छ भनेर पत्ता लगाउने प्रयास गरिरहेको छ।”

अमेरिकाको न्यूजर्सीमा हुर्केकी र आफ्नो तीन दशकभन्दा लामो रोजगारीको अधिकांश समय आईटीयूमा बिताएकी बोगदान मार्टिनले जेनेभास्थित दूरसञ्चार निकायले नयाँ प्रविधिका लागि मापदण्ड निर्धारण गरेको र यस विषयमा अति आवश्यक संवादलाई सहज तुल्याउन सहयोग गर्ने बताइन् ।

उनले भनिन्, “मलाई लाग्छ, विश्वव्यापी दृष्टिकोणको आवश्यकता महत्त्वपूर्ण छ । खण्डित दृष्टिकोणहरूले सबैलाई सेवा गर्न र पुग्न मद्दत गर्दैन।” देश र कम्पनीहरू फस्टाउँदै गएको क्षेत्रमा आफ्नो प्रभुत्व बलियो बनाउन दौडिरहेका बेला सावधानीहरू हावामा फ्याँकिन सक्छन् भन्ने चिन्ताहरू उब्जिएका छन् । दौड गुमाउने वा भाग लिने क्षमता नभएकाहरू पछि पर्नेछन्।

– ‘विशाल अन्तर’ –

आईटीयू प्रमुखले एआइभित्र शिक्षा, कृषिदेखि स्वास्थ्य सेवासम्मका सबै कुरामा सुधार गर्न सक्ने क्षमताका साथ ‘चकित पार्ने’ प्रगतिको प्रशंसा गर्दै भनिन्, “ठोस प्रयास बिना एआईले ‘असमानतालाई बढावा दिने’ को लागि खडा हुने जोखिम छ ।” उनले विश्वव्यापी रूपमा पहिले नै भयानक डिजिटल विभाजनलाई गहिरो नगर्न चेतावनी दिइन् ।

बोगदान मार्टिनले भनिन्, “हामीसँग दुई अर्ब ६० करोड मानिस इन्टरनेटको पहुँचमा छैनन्, जसको अर्थ उनीहरूसँग एआईको पहुँच छैन ।” उनले अगाडि थपिन्, “यदि हामी वास्तवमा सम्पूर्ण मानवताको लागि फाइदाजनक केहि गर्न चाहँदैछौँ भने हामीले ती विभाजनहरूको सामना गर्नु पर्दछ।”

सङ्गठनको लगभग १६० वर्षको इतिहासमा आइटियूको महासचिवको रूपमा सेवा गर्ने पहिलो महिला बोगदान मार्टिनले पनि डिजिटल स्पेसमा धेरैभन्दा धेरै महिलाहरूलाई ल्याउनुपर्ने आवश्यकतामा जोड दिइन् ।

उनले भनिन्, “हामीबीच ठूलो खाडल छ।” हामीसँग निश्चित रूपमा एआईमा पर्याप्त महिलाहरू छैनन् ।” चार सन्तानकी आमा ५९ वर्षीया उनले सिसाको छाना तोडेर भावी पुस्ताका लागि मार्ग प्रशस्त गर्न पाउनु ठूलो सम्मानको कुरा भएको बताइन् ।

केवल प्राप्त गर्नको लागि मात्र नभई अधिक प्राप्त गर्न त्यहाँ धेरै दबाब थियो । आगामी वर्ष आफ्नो चार वर्षे कार्यकाल समाप्त भएपछि पुनः निर्वाचनका लागि ट्रम्प प्रशासनको समर्थन प्राप्त बोगदान मार्टिनले आफू दोस्रो कार्यकालका लागि सत्तामा रहिरहन आतुर रहेको बताइन् । उनले भनिन्, “अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ।”