धेरै गर्मी भए के गर्ने ? यस्तो अवस्थामा अपनाउनुपर्ने उपायहरू

काठमाडौँ- नेपालमा वैशाखदेखि असारसम्म गर्मीको मात्रा अत्यधिक हुने गर्छ। विशेष गरी तराई तथा मधेसका जिल्लाहरूमा तापक्रम ४० डिग्री सेल्सियसभन्दा माथिसम्म पुग्ने हुँदा मानिसहरूलाई अत्यधिक गर्मीका कारण स्वास्थ्य समस्या देखिन थाल्छ। यस्तो अवस्थामा शरीरलाई सुरक्षित राख्नका लागि केही विशेष सावधानी आवश्यक हुन्छ। यहाँ अत्यधिक गर्मी (हीट वेभ) भएको बेला अपनाउनुपर्ने उपायहरूको विस्तृत जानकारी दिइएको छ:

१. प्रशस्त पानी पिउनुहोस्
गर्मीमा पसिना धेरै आउने भएकाले शरीरमा पानीको कमी हुन सक्छ। जसले गर्दा निर्जलीकरण (dehydration), थकान, टाउको दुख्ने, झम झम हुनेजस्ता लक्षण देखिन्छन्। यस्तो हुन नदिन दिनभरमा कम्तीमा ३–४ लिटर सफा पिउने पानी पिउनु आवश्यक छ। पानीसँगै ओआरएस, नरिवल पानी, झोलयुक्त खानेकुरा (जस्तै खिर, सूप) पनि उपयोगी हुन्छन्।

२. हल्का, पातलो र सेतो कपडा लगाउनुहोस्
कालो वा गाढा रंगको कपडाले सूर्यको ताप सोस्ने भएकाले बढी गर्मी महसुस हुन्छ। त्यसैले हल्का रंगको, छरितो, कपासको कपडा लगाउँदा शरीर हावामा सजिलै चिसिन्छ।
टाइट कपडाको साटो खुला डिजाइनका लुगा छनोट गर्नुहोस्।

३. दिउँसोको समयमा बाहिर ननिस्कनुहोस्
दिउँसो ११ बजेदेखि ३ बजेसम्मको समय अत्यधिक गर्मी हुने समय हो। यो अवधिमा सूर्यको यूभी किरण (UV rays) बढी हुन्छ जसले छालामा जलन, डढ्ने, क्यान्सरको जोखिम पनि बढाउँछ। आवश्यक परेमा टोपी, सनग्लास, छाता वा स्कार्फ प्रयोग गर्नुहोस्।

४. ताजा र झोलिलो खानेकुरा खानुहोस्
गर्मीमा भारी, मसलेदार खाना शरीरलाई थप तातो बनाउँछ। त्यसैले हल्का, सजिलो पच्ने र पानीयुक्त खाद्यवस्तु उपयुक्त हुन्छ।
फलफूल (जस्तै: तरबूजा, कागती, काँचो काक्रो, अंगुर), मौसमी सागसब्जी, दही, लस्सी आदिको सेवन गर्नुहोस्। बासी, सडक छेउको दूषित खानेकुरा टाढा राख्नुहोस्।

५. शरीरलाई चिसो राख्ने उपाय अपनाउनुहोस्
नुहाउने वा तौलियामा चिसो पानी राखी शरीर पुछ्ने, हावा लाग्ने कोठामा बस्ने, पंखा वा एयर कन्डिसनरको प्रयोग गर्नु स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक हुन्छ।

६. बालबालिका, बुढापाका र बिरामीको विशेष ख्याल राख्नुहोस्
यी उमेर समूहका मानिसमा गर्मी सहनसक्ने क्षमता कम हुन्छ। तसर्थ:
नियमित पानी दिनुहोस्
बाहिर जान नदिनुहोस्
छायाँमा राख्ने, चिसो कपडा लगाइदिनुहोस्

७. चिसो पेय पदार्थ अत्यधिक नपिउनुहोस्
गर्मीमा धेरैजसो मानिसले चिसो कोल्ड ड्रिंक, आइस्क्रिमको सेवन गर्छन्। तर ती चिनी र क्यालोरी बढी हुने हुँदा स्वास्थ्यलाई दीर्घकालमा हानि पुर्‍याउँछन्। प्राकृतिक चिसो पदार्थजस्तै घरेलु काँचो पानी, कागती पानी, घिउकुमारी रसको सेवन गर्नुहोस्।

८. रुघा-घाम वा हीट स्ट्रोकको लक्षण देखिए के गर्ने?
यदि कसैलाई एक्कासि अत्यधिक पसिना, छातीमा दुखाइ, उल्टी हुने, बेहोस हुने, उच्च ज्वरो आउनेजस्ता समस्या देखिएमा तुरुन्त डाक्टरलाई देखाउनुहोस्।
बिरामीलाई छायाँमा लैजाने
चिसो पानीमा कपडा भिजाएर पुछ्ने
पानी वा ORS पिलाउने
सकेसम्म अस्पताल पुर्‍याउने