कसरी हुन्छ युरिक एसिड ?

काठमाडौं- पछिल्लो समय धेरै मानिसहरू “युरिक एसिड बढेको छ” भन्ने गुनासो गर्छन्। जोर्नी दुख्ने, कुर्कुच्चा सुन्निने वा मिर्गौलामा समस्या देखिने बिरामीहरूको जाँच गर्दा उनीहरूको रगतमा युरिक एसिडको मात्रा बढी देखिने गर्छ।

युरिक एसिडको मात्रा किन बढ्छ? कसरी बनिन्छ युरिक एसिड? अनि यसको असर के–के पर्न सक्छ? यी सबै प्रश्नको उत्तर यो रिपोर्टमार्फत खोज्ने प्रयास गरिएको छ।

युरिक एसिड के हो?
युरिक एसिड हाम्रो शरीरमा पाइने एक किसिमको रासायनिक पदार्थ हो, जुन प्रोटिनयुक्त अंश ‘प्युरिन’ (Purine) को विघटनपछि बन्ने गर्छ। प्युरिन हाम्रो शरीरका कोषहरूमा स्वाभाविक रूपमा पाइन्छ र कतिपय खानेकुरा, विशेषतः मासुजन्य परिकार, कलेजो, माछा, दाल, गेडागुडी तथा बियर, रेड वाइनजस्ता मदिरामा पनि पाइन्छ।

जब प्युरिन शरीरमा पचिन्छ, त्यसको अन्तिम निस्कर्षको रूपमा युरिक एसिड बन्ने गर्छ। सामान्य अवस्थामा, शरीरमा बनेको युरिक एसिड रगतमा मिसिएर मिर्गौलाबाट छानिएर पिसाबमार्फत बाहिर जान्छ। तर शरीरमा युरिक एसिड बढी मात्रामा बन्यो भने वा मिर्गौलाले पर्याप्त मात्रामा नछानेर बाहिर फाल्न सकेन भने रगतमा यसको मात्रा बढ्न थाल्छ।

कसरी बढ्छ युरिक एसिड?

• युरिक एसिड बढ्ने प्रमुख कारणहरू यस्ता छन्:
• अत्यधिक प्रोटिनयुक्त खाना सेवन
• मांसाहारी परिकारको अत्यधिक मात्रा
• मदिरा (विशेषगरी बियर) को अत्यधिक सेवन
• प्रशस्त पानी नपिउनु
• मोटोपन
• शरीरमा मेटाबोलिजम बिग्रनु
• मिर्गौलाको कार्यक्षमता घट्नु
• केही प्रकारका औषधिको प्रयोग (जस्तै – डाइयूरेटिक्स)

अनुवांशिक कारण
यी कारणले गर्दा शरीरमा प्युरिनको विघटनबाट उत्पन्न युरिक एसिड मिर्गौलाबाट राम्रोसँग ननिस्किएर रगतमा जम्न थाल्छ।

युरिक एसिडको असर के पर्छ?

• रक्तमा युरिक एसिडको मात्रा बढी हुँदा केही लक्षणहरू देखिन थाल्छन्, जसमा प्रमुख छन्:
• गोडा वा औंलाको जोर्नीमा अकस्मात् दुखाइ
• जोर्नी सुन्निनु, रातो देखिनु
• बिहान उठ्दा जोर्नी कडाकिनु
• शरीर थकाइ लाग्ने, आलस्य महसुस हुनु
• मिर्गौलामा ढुंगा बन्ने खतरा
• दीर्घकालीन अवस्थामा गठिया रोग विकास

युरिक एसिडको क्रिस्टल जोर्नीमा जम्न थाल्दा त्यसले अत्यन्त पीडादायक गाउट अट्याक ल्याउन सक्छ। प्रारम्भिक लक्षणलाई बेवास्ता गर्दा दीर्घकालीन असर हुन सक्छ।

कसरी नियन्त्रण गर्ने?

• सन्तुलित आहार: प्युरिनयुक्त खाना जस्तै रातो मासु, सुकुटी, जिगर, बियरजस्ता वस्तु कम गर्नुपर्छ।
• पानीको सेवन बढाउने: दिनमा कम्तिमा २.५ देखि ३ लिटर पानी पिउँदा युरिक एसिड पिसाबमार्फत बाहिर जान मद्दत गर्छ।
• मोटोपन घटाउने: तौल नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ, जसले मेटाबोलिजम सुधार गर्छ।
• व्यायाम गर्ने: दैनिक हल्का शारीरिक व्यायाम युरिक एसिड घटाउन सहयोगी हुन्छ।
• क्याफिनयुक्त वा चिनीपाति पेय पदार्थ कम गर्ने।
• चिकित्सकीय परामर्श: यदि युरिक एसिडको मात्रा धेरै बढिसकेको छ भने, चिकित्सकको सल्लाहअनुसार औषधि सेवन आवश्यक हुन्छ।