प्री-डायबिटिज के हो, कसरी डायबिटिज हुन नदिने ?

काठमाडौं- विश्वभर तीव्र गतिमा फैलिरहेको जीवनशैली सम्बन्धी रोगमध्ये मधुमेह (डायबिटिज) एक प्रमुख स्वास्थ्य समस्या हो। यसैको सुरुआती चरणलाई प्री–डायबिटिज भनिन्छ। यदि सही समयमा ध्यान दिइएन भने प्री–डायबिटिजले पूर्णरुपमा टाइप २ डायबिटिजमा रुपान्तरण हुन सक्छ। तर जीवनशैलीमा सुधार र नियमित निगरानीमार्फत प्री–डायबिटिजलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ।

प्री–डायबिटिज भनेको के हो ?
प्री–डायबिटिज भनेको शरीरमा रगतको चिनी (ब्लड सुगर) को मात्रा सामान्यभन्दा अलिकति बढी तर डायबिटिजको स्तरभन्दा कम हुने अवस्था हो।

सामान्य ब्लड सुगर फास्टिङ अवस्थामा ७०–९९ mg/dL हुन्छ।
प्री–डायबिटिजमा यो मात्रा १००–१२५ mg/dL हुन्छ।
यदि यो मात्रा १२६ mg/dL भन्दा बढी भयो भने त्यसलाई डायबिटिज मानिन्छ।

प्री–डायबिटिजको अवस्था देखिनु भनेको तपाईंको शरीरमा इन्सुलिनको प्रभावकारिता कम हुन थालेको संकेत हो, जसले छिट्टै डायबिटिज निम्त्याउन सक्छ।

प्री–डायबिटिजका लक्षणहरू
प्री–डायबिटिजमा विशेष लक्षण देखा नपर्न सक्छन्। धेरैजसो व्यक्ति आफूलाई प्री–डायबिटिज छ भनेर थाहा पाउँदैनन्। तर केही संकेतहरू यसप्रकार छन्:
शरीरमा अनायास तौल बढ्नु
विशेषगरी पेटमा बोसो जम्मा हुनु
थकानको अनुभव
छालामा कालो दाग आउनु (विशेष गरी गर्दन, कुहिनो, बगल वरिपरि)
धेरै भोक वा तिर्खा लाग्ने
दृष्टि धमिलो हुनु

किन हुन्छ प्री–डायबिटिज ?
प्री–डायबिटिज हुनुको मुख्य कारणहरूमा समावेश छन्:
निष्क्रिय जीवनशैली (कम शारीरिक गतिविधि)
बढी क्यालोरीयुक्त खाना र प्रशोधित चिनीको अत्यधिक सेवन
मोटोपना, विशेषतः पेटको बोसो
पारिवारिक इतिहास (अनुवांशिकता)
उच्च रक्तचाप वा कोलेस्ट्रोल
अत्यधिक तनाव र निद्रा कम हुनु
उमेर (४५ वर्षभन्दा माथि बढी जोखिम)

डायबिटिज हुन नदिन के गर्ने ?
प्री–डायबिटिजलाई नियन्त्रणमा राखेमा भविष्यमा टाइप २ डायबिटिज हुनबाट बच्न सकिन्छ। चिकित्सकहरूका अनुसार ५ देखि ७ प्रतिशत मात्र तौल घटाएर पनि ठूलो सुधार ल्याउन सकिन्छ।

१. खानपान सुधार गर्नुहोस्
प्रशोधित चिनी, चिल्लो र फास्टफूडहरू कम गर्नुहोस्
हरियो सागसब्जी, अंकुरित दाना, फलफूल र होल ग्रेन अन्न खानुहोस्
चिनी नभएका पेय पदार्थ पिउनुहोस्
सन्तुलित परिकार: कार्बोहाइड्रेट, प्रोटिन, बोसो सन्तुलनमा हुनु आवश्यक

२. शारीरिक गतिविधि बढाउनुहोस्
हप्तामा कम्तीमा १५० मिनेट व्यायाम (३० मिनेट ५ दिन) गर्नुहोस्
छिटो हिँडाइ, साइक्लिङ, दौड, योग वा नाचजस्तै कुनै पनि गतिविधि उपयोगी हुन्छ
लामो समय बसिरहनु पर्ने काममा प्रत्येक ३० मिनेटमा ५ मिनेट हिंड्ने प्रयास गर्नुहोस्

३. तौल घटाउनुहोस्
५–१०% तौल घटाउन सकेमा डायबिटिजको जोखिम ५०% कम हुन्छ
चिकित्सक वा पोषणविद्को सल्लाहअनुसार तौल व्यवस्थापन गर्नु राम्रो

४. निद्रा र तनाव नियन्त्रण
दैनिक ७–८ घण्टा गहिरो निद्रा आवश्यक छ
मेडिटेसन, ध्यान, संगीत वा रमाइलो कुराकानी तनाव घटाउने उपाय हुन्

५. नियमित स्वास्थ्य परीक्षण
हरेक ३–६ महिनामा ब्लड सुगर जाँच गर्नुहोस्
यदि उच्च जोखिममा हुनुहुन्छ भने Hba1c परीक्षण गराउनुहोस्
स्वास्थ्यकर्मीको निगरानीमा रहनुहोस्