काठमाडौँ- हिन्दू धर्ममा व्रत (व्रत/उपवास) केवल भौतिक शरीरलाई नियन्त्रण गर्ने अभ्यास मात्र होइन, यो मन, वाणी र कर्मको पनि शुद्धि गर्ने प्रक्रिया हो।
व्रतका बेला सात्त्विक भोजन, संयमित व्यवहार, साधना, पूजा–पाठ र धर्मपालनमा विशेष ध्यान दिइन्छ। यसै सन्दर्भमा एउटा धेरैजसो गुप्त तर महत्त्वपूर्ण प्रश्न उठ्ने गर्छ — व्रत बसेको बेला शारीरिक सम्बन्ध राख्न मिल्छ कि मिल्दैन ?
यस विषयमा स्पष्ट उत्तर दिन विभिन्न धार्मिक शास्त्र, नैतिक मूल्य, शरीर विज्ञान तथा सामाजिक दृष्टिकोणहरूलाई सँगै हेर्न आवश्यक हुन्छ।
धार्मिक दृष्टिकोणबाट : शारीरिक सम्बन्ध निषेधित छ
१. व्रतको उद्देश्य – ब्रह्मचर्य अभ्यास गर्नु
धार्मिक दृष्टिले व्रत भनेको एक किसिमको ब्रह्मचर्य पालन हो। ब्रह्मचर्य अर्थात् इन्द्रिय नियन्त्रण, विशेषतः यौन इन्द्रियमा संयम। व्रत बस्नु भनेको केवल पेट खाली राख्नु होइन, इच्छाहरूको नियन्त्रण गर्नु हो। यसैले शास्त्रमा व्रतका बेला शारीरिक सम्बन्ध राख्न निषेध गरिएको छ।
२. मनुस्मृति र धर्मशास्त्रहरूको उल्लेख
धार्मिक ग्रन्थहरू जस्तै मनुस्मृति, गरुड पुराण, स्कन्द पुराणमा व्रतको बेला यौन सम्बन्ध जस्तो कर्मबाट टाढा रहन भनिएको छ। यस्ता कर्मले व्रतको पुण्य खण्डित गर्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ।
३. विशेष व्रतजस्तै तीज, शिवरात्रि, एकादशी
यी व्रतहरूमा शुद्धता र संयमलाई अत्यन्तै महत्त्व दिइन्छ। त्यसबेला शारीरिक सम्पर्क, मद्यपान, मांसाहार, र मानसिक विचलन गराउने व्यवहारहरू निषेध गरिएका छन्।
स्वास्थ्य र मानसिक दृष्टिकोणबाट : शारीरिक सम्बन्ध वर्जनीय मानिन्छ
१. उपवास गर्दा शरीर कमजोर हुन्छ
व्रतको बेला कम खाने वा निराहार बस्ने भएकाले शरीरको ऊर्जा स्तर घटेको हुन्छ। यस्तो अवस्थामा शारीरिक सम्पर्कजस्तो क्रियाले थकान, कमजोरी, चक्कर, रक्तचाप असन्तुलनजस्ता असर पार्न सक्छ।
२. मानसिक रूपमा शान्त र ध्यान केन्द्रित रहन आवश्यक
व्रतमा पूजा, ध्यान, मन्त्रजपजस्ता कार्य गरिन्छ। यस्ता साधनाले मानसिक स्थिरता र आत्मिक उन्नति ल्याउँछ। तर शारीरिक सम्बन्धले मन चञ्चल बनाउँछ, र ध्यान भंग हुन सक्छ।
३. आयुर्वेद र योगशास्त्रको दृष्टिकोण
योग र आयुर्वेदमा ब्रह्मचर्यलाई शक्ति सँग सम्बन्धित गरिएको छ। व्रतका बेला यौन सम्पर्कले “वीर्य” क्षय हुने विश्वास छ, जसले आध्यात्मिक ऊर्जा घटाउँछ।
नैतिक र सामाजिक दृष्टिकोणबाट : संयमिता अनिवार्य
१. सामाजिक सन्देश र छवि
व्रत बस्ने व्यक्तिको छवि समाजमा अनुशासित, धार्मिक र सात्त्विक व्यक्तिको रूपमा लिइन्छ। त्यसैले यस्ता समयमा यौन सम्पर्क गर्नुले धर्मको नाममा देखिने सन्देश कमजोर बनाउँछ।
२. वैवाहिक जीवनमा आपसी समझदारी आवश्यक
यदि पति–पत्नी दुवै व्रत बसिरहेका छन् भने शारीरिक सम्पर्कबाट टाढा रहने सहमति र विश्वास आवश्यक हुन्छ। यसले वैवाहिक सम्बन्धमा पनि संयम, सम्मान र अध्यात्मको गहिरो आधार बनाउँछ।
कहिले शारीरिक सम्बन्ध राख्न मिल्दैन ?
- व्रतको समय (विशेषगरी एकादशी, शिवरात्रि, तीज, सावन सोमवारी, नवरात्र)
- ब्रह्ममुहूर्त र मध्याह्नको बेला
- रजस्वला (महिनावारी) भएका बेला महिलाको व्रत वा पूजा निषेधजस्तै, यौन सम्पर्क पनि निषेध मानिन्छ
- जब दुवैजना व्रत बसिरहेका छन्
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया