साउन महिनामा किन हरियो पहिरन लगाइन्छ ?

काठमाडौँ- नेपाल र भारतमा विशेष गरी हिन्दू धर्मावलम्बी महिलाहरूका लागि साउन महिना निकै महत्वपूर्ण मानिन्छ। विशेषतः भगवान शिवको आराधना गरिने यो महिनामा व्रत बस्ने, शिवलिंगमा जल चढाउने, दुग्धाभिषेक गर्ने, रुद्राभिषेक गर्नेजस्ता धार्मिक कार्यहरू गरिन्छन्।

तर, साउनसँग जोडिएको अर्को एउटा विशेष पक्ष हो — हरियो पहिरन लगाउने परम्परा। साउन महिनामा महिलाहरू प्रायः हरियो सारी, चुरा, टीका, र पोते लगाएपछि धार्मिक एवं सांस्कृतिक दृष्टिले यसको विशेष महत्व छ।

१. प्रकृतिसँगको सम्बन्ध
साउन महिनामा हरियाली फैलिएको हुन्छ। मनसुनको वर्षा पछि वातावरण हराभरा हुन्छ। वनस्पति फस्टाउँछन्, र खेतबारीमा बाली रोपाइँ गरिन्छ। हरियो रंगले यो प्राकृतिक हरियालीलाई प्रतिनिधित्व गर्छ। महिलाहरू हरियो पहिरन लगाएर वातावरणसँग आफूलाई जोड्ने, प्रकृतिप्रति कृतज्ञता प्रकट गर्ने परम्परा रहेको छ।

२. शिव–पार्वतीको प्रतीक
धार्मिक विश्वास अनुसार साउन महिना पार्वतीको तपस्याको महिना हो। उनले साउन महिनाभर कठोर ब्रत बसेर भगवान शिवलाई पतिको रूपमा प्राप्त गरेकी थिइन्। पार्वतीलाई हरियो रंग मनपर्थ्यो भन्ने विश्वास छ, त्यसैले महिलाहरू हरियो पहिरन र चुरा लगाएर शिव–पार्वतीको मिलनको प्रतीक स्वरूप यो रंगको प्रयोग गर्छन्।

३. शुभता र समृद्धिको सूचक
हरियो रंगलाई जीवन, समृद्धि, उर्वरता र शुभताको प्रतीक मानिन्छ। हिन्दू धर्ममा हरियो रंगले शुभ संकेत दिन्छ भन्ने विश्वास छ। विशेष गरी विवाहित महिलाहरूले आफ्नो पतिको दीर्घायु, सुस्वास्थ्य र सुख-सम्पत्तिको कामनासहित हरियो पहिरन लगाउँछन्।

४. सामाजिक एवं सांस्कृतिक एकता
साउन महिनामा सासू-बहु, नन्द-भाउजु, साथी–संगिनीहरूबीच हरियो चुरा, मेहन्दी र पहिरन साटासाट गरिन्छ। यसले पारिवारिक र सामाजिक सम्बन्धलाई बलियो बनाउँछ। महिलाहरू समूहमा भेला भएर गीत–भजन, कथा वाचन, र रुढी परम्परालाई जीवन्त राख्ने कार्य गर्छन्।

५. आयुर्वेदिक दृष्टिकोण
आयुर्वेदमा हरियो रंग शान्त, शीतल र मानसिक सन्तुलन कायम राख्ने रंग मानिन्छ। साउन महिनामा वर्षाका कारण वातावरणमा नमी बढी हुन्छ र मानिसमा चिडचिडाहट, संक्रमण आदिको जोखिम बढ्छ। हरियो रंगले मानसिक ताजगी दिने विश्वासले गर्दा पनि यो महिनामा यसको प्रयोग बढी हुन्छ।