मिर्गौला ठीकसँग काम गरिरहेको छ कि छैन भन्ने कसरी थाहा पाउने?

काठमाडौँ- मिर्गौला हाम्रो शरीरको एक अत्यन्त महत्वपूर्ण अंग हो जसले रगत सफा गर्ने, शरीरको पानी र इलेक्ट्रोलाइट सन्तुलन मिलाउने, रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने, हड्डीको स्वास्थ्य जोगाउने र रातो रक्तकोष निर्माणमा सहयोग पुर्‍याउने कार्य गर्छ।

तर धेरैजसो मानिसहरू मिर्गौला बिग्रिएपछि मात्र यसको बारेमा गम्भीर बन्ने गर्छन्। मिर्गौला बिग्रँदै जाँदा लक्षण प्रस्ट देखिँदैनन्, त्यसैले समयमै परीक्षण र लक्षणको पहिचान आवश्यक हुन्छ।

मिर्गौला सही ढंगले काम गरिरहेको छ कि छैन, कसरी थाहा पाउने?
१. मूत्रमा परिवर्तन
मिर्गौला बिग्रन थालेको प्रमुख लक्षण नै मूत्रमा देखिन्छ। यस्ता परिवर्तन भए सतर्क हुनुहोस्:
बारम्बार पिसाब लाग्ने वा पिसाब रोकिएजस्तो लाग्ने
पिसाबको रङ गाढा पहेँलो, फोमिलो, वा रगत मिसिएको देखिनु
पिसाब गर्दा जलन वा दुखाई हुनु
रातिको समयमा धेरैपटक पिसाब लाग्नु

२. शरीरमा सुन्निने समस्या (सूजन)
मिर्गौला ठीकसँग काम नगर्दा शरीरबाट नुन, पानी र फोहोर तत्व निस्कन सक्दैन। यसको असरस्वरूप:
खुट्टा, गोडामा सूजन देखिन्छ
अनुहार विशेषगरी आँखाको वरिपरि बिहानपख सुन्निन्छ
हातको औंलाहरु भारी लाग्न सक्छ

३. थकान र कमजोरी महसुस हुनु
मिर्गौला स्वस्थ नरहेमा शरीरमा अपद्रव्य (toxins) जम्न थाल्छ जसले गर्दा:
थकान, कमजोरी
काममा ध्यान नलाग्ने
निद्रामा समस्या
शारीरिक र मानसिक थकावट

४. रक्तचाप उच्च हुनु
मिर्गौलाको काममध्ये एक हो – रक्तचाप नियन्त्रण गर्नु। जब मिर्गौला बिग्रन्छ, रक्तचाप अनियन्त्रित हुन्छ। लगातार उच्च रक्तचाप मिर्गौलाका लागि खतरनाक हुन्छ।

५. छालामा समस्या देखिनु
शरीरमा विषालु पदार्थ जम्मा हुँदा छालामा:
खाज आउनु
सुख्खा र कडा छाला
रगत जमेको जस्तो देखिनु
एलर्जी र चिलाउने समस्या

६. निको नहुने टाउको दुखाइ र मानसिक भ्रम
मिर्गौला खराब हुँदा शरीरमा यूरिया बढी हुन्छ, जसले:
लगातार टाउको दुख्ने
झल्याँस्स हुने
ध्यान केन्द्रित गर्न नसक्ने
थकित वा अल्छी लाग्ने

७. स्वासप्रश्वासमा कठिनाई
फोक्सोमा पानी जम्दा वा शरीरमा रगतमा हिमोग्लोबिन कम हुँदा:
सास फेर्न गाह्रो हुने
थकान बढी महसुस हुने
बिस्तारै चल्दा पनि दम लाग्ने

८. बदामको गन्धजस्तो सास
मिर्गौला खराबी हुँदा रगतमा नाइट्रोजनयुक्त विषालु पदार्थ बढी हुनाले:
सासमा बदाम गन्ध आउन सक्छ
मुखको स्वाद बिग्रिन्छ
मुख सुक्खा हुन थाल्छ

९. बिरामी परिरहनु वा संक्रमण बारम्बार हुनु
कमजोर प्रतिरक्षा प्रणालीका कारण संक्रमण हुने सम्भावना धेरै हुन्छ।

मिर्गौलाको स्वास्थ्य परीक्षण गर्नुपर्ने अवस्था
यदि माथिका लक्षणहरू देखिन थाले भने वा तपाईं निम्न जोखिम समूहमा पर्नुहुन्छ भने नियमित मिर्गौला परीक्षण गराउनु आवश्यक हुन्छ:
मधुमेह भएका व्यक्तिहरू
उच्च रक्तचाप भएका
५० वर्षभन्दा बढी उमेर
परिवारमा मिर्गौला रोगको इतिहास
मुटुको रोग भएका
बारम्बार युरीन इन्फेक्सन हुने

मिर्गौलाको परीक्षणहरू
मिर्गौला ठीक छ कि छैन भन्ने थाहा पाउन निम्न परीक्षणहरू गरिन्छ:
रक्त परीक्षण
किड्नीको कार्यक्षमता मापन गर्न क्रियाटिनिन स्तर हेर्ने
मिर्गौलाले रगत कति राम्रोसँग फिल्टर गरिरहेको छ भन्ने सूचक

युरिन टेस्ट
प्रोटिन, रगत वा अन्य असामान्य तत्व छ कि छैन हेर्न
शरीरमा नाइट्रोजनको मात्रा पत्ता लगाउने
अल्ट्रासाउन्ड वा सिटी स्क्यान
मिर्गौलाको आकार, बनावट, क्यान्सर, स्टोन आदि हेर्न

मिर्गौला स्वस्थ राख्न अपनाउनु पर्ने उपाय
दैनिक पर्याप्त पानी पिउनु
नुनको मात्रा सीमित गर्नु
मधुमेह र रक्तचाप नियन्त्रणमा राख्नु
धूमपान, मद्यपान त्याग गर्नु
स्वस्थ खानपान अपनाउनु (फलफूल, तरकारी, फाइबरयुक्त खाना)
अनावश्यक एन्टिबायोटिक वा पेनकिलर औषधि नखानु
नियमित रूपमा स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु