वायु प्रदूषण घटाउन साइकलको प्रयोग: स्वच्छ वातावरण र स्वस्थ जीवनतर्फको यात्रा

काठमाडौँ – वायु प्रदूषण आजको प्रमुख स्वास्थ्य र वातावरणीय समस्या हो, जसले विश्वभर लाखौं मानिसको समयपूर्व मृत्युको कारण बनिरहेको छ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार, हरेक वर्ष ७० लाखभन्दा बढी मानिस वायु प्रदूषणका कारण ज्यान गुमाइरहेका छन् । विभिन्न अध्ययनहरुका अनुसार साइकल चलाउनु एक सजिलो र जोर्नीमैत्री शारीरिक गतिविधि हो, जसले थुप्रै स्वास्थ्यलाभ दिन्छ ।

एक घण्टाको सामान्य साइकल यात्राले करिब तीन सय क्यालोरी जलाउन सक्छ, जसले तौल नियन्त्रणमा मद्दत गर्छ । तर, साइकल चलाउने फाइदा केवल क्यालोरी जलाउनमै सीमित छैन । यसले तल्लो अंगका मांसपेशी बलियो बनाउँछ, सन्तुलन र समन्वय सुधार गर्छ, निद्राको गुणस्तर बढाउँछ र मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्ने अध्ययनहरुले बताएका छन् ।

विज्ञानले पनि विभिन्न रोगबाट बच्नमा साइकल चलाउने अभ्यास निकै प्रभावकारी भएको उल्लेख गरेको छ । यसले रगतमा कोलेस्ट्रोलको मात्रा नियन्त्रणमा राख्छ– एचडीएल अर्थात् राम्रो कोलेस्ट्रोल बढाउँछ भने एलडीएल ‘नराम्रो’ घटाउँछ । स्तन, गर्भाशय, फोक्सोलगायतका १३ प्रकारका क्यान्सरको जोखिम यसले कम गर्छ । मुटुको स्वास्थ्यका लागि पनि यो उत्तिकै लाभदायी छ ।

डेनमार्कमा ४५ हजार वयस्कमा गरिएको एक दीर्घकालीन अध्ययनअनुसार नियमित साइकल चलाउने व्यक्तिमा मुटुको आघात १५ प्रतिशत कम देखिएको थियो । यस्तै, टाइप–२ डायबिटिज भएका व्यक्तिले पाँच वर्षसम्म निरन्तर साइकल चलाएमा मृत्युदर ३५ प्रतिशतले घट्ने सम्भावना देखाएको छ ।

फोक्सोसम्बन्धी स्वास्थ्यमा पनि साइकल चलाउने अभ्यास लाभदायी हुन्छ । अन्य देशका अध्ययनका आधारमा भन्दा हाम्रो जस्तो प्रदूषित सहरमा समेत जनस्वास्थ्यको सावधानी अपनाएर साइकल चढ्दा दम वा सीओपीडी भएका व्यक्तिका लागि फाइदा नै हुन्छ ।

त्यस्ता दीर्घ बिमारीलाई लामो समयसम्म रोगका कारणले आफ्नो दैनिक गतिविधिबाट अलग भएर बस्नुपर्ने जोखिम घट्ने र कार्यक्षमता बढ्ने भएकाले साइकल चलाउने व्यक्ति अन्य निष्क्रिय जीवनशैली भएका मानिसको तुलनामा स्वस्थ, सक्रिय र लामो आयु हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।

साइकलको प्रयोगले वायु प्रदूषण घटाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ:

शून्य उत्सर्जन: साइकल चलाउँदा कुनै पनि हानिकारक ग्यास उत्सर्जन हुँदैन, जसले वायुको गुणस्तर सुधार गर्न मद्दत गर्दछ ।

स्वास्थ्य लाभ: दैनिक ३० मिनेट साइकल चलाउँदा मुटु, फोक्सो, र मांसपेशीको स्वास्थ्यमा सुधार आउँछ, र मधुमेहको जोखिम ४० प्रतिशत सम्म घट्न सक्छ ।

कार्बन उत्सर्जनमा कमी: यदि १० प्रतिशत मानिसले दैनिक एकपटक कारको सट्टा साइकल प्रयोग गरेमा, वार्षिक कार्बन उत्सर्जनमा ४ प्रतिशत कमी आउन सक्छ ।

सामाजिक समावेशिता: साइकल सस्तो, पहुँचयोग्य, र सबै उमेर समूहका लागि उपयुक्त यातायात माध्यम हो, जसले सामाजिक समानता प्रवर्द्धन गर्दछ ।

साइकलको प्रयोग बढाउनका लागि के गर्न सकिन्छ ?

सुरक्षित साइकल लेन: शहरहरूमा सुरक्षित र छुट्टै साइकल लेन निर्माण गर्नु आवश्यक छ, जसले साइकल यात्रीहरूको सुरक्षामा वृद्धि गर्दछ ।

सार्वजनिक साइकल साझेदारी कार्यक्रम: सार्वजनिक साइकल भाडा प्रणाली स्थापना गर्दा मानिसहरूलाई साइकल प्रयोग गर्न प्रोत्साहन मिल्छ ।

शिक्षा र जनचेतना: साइकलको फाइदाबारे जनचेतना फैलाउन विद्यालय, कार्यालय, र समुदायमा कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्नु आवश्यक छ ।

हामी सबैले मिलेर साइकलको प्रयोग बढाउने प्रयास गर्दा, वायु प्रदूषण घटाउन र स्वस्थ समाज निर्माण गर्न सक्नेछौं। तपाईं पनि आजैबाट साइकल चलाउन सुरु गर्नुहोस् र स्वच्छ वातावरणका लागि योगदान दिनुहोस्।