किन खाने लौका ? जान्नुहोस् लौका खानुका अद्भुत फाइदा

काठमाडौँ- नेपाली भान्सामा नियमित देखिने तर केहीले नपसन्द गर्ने तरकारीमध्ये लौका (घीउतोरिया) पनि एक हो। स्वादमा हल्का फिका लाग्ने लौका वास्तवमै पोषणको भण्डार हो। आयुर्वेददेखि आधुनिक चिकित्सा विज्ञानसम्मले लौकालाई स्वास्थ्यको लागि अत्यन्त लाभदायक मानिएको छ।

जाडो, गर्मी, वर्षा—जुनसुकै मौसममा पनि सहजै पाइने लौका शरीरलाई शितलता प्रदान गर्ने, पाचन सहज बनाउने र वजन घटाउनेदेखि लिएर मुटु र मिर्गौला जस्ता महत्वपूर्ण अंगको सुरक्षामा पनि सहायक मानिन्छ। लौका मात्र होइन, यसको बोक्रा, बियाँ र रस पनि स्वास्थ्यका लागि उपयोगी हुन्छन्।

लौका के हो?
लौका एउटा लहरे तरकारी हो, जुन प्रायः हरियो र लाम्चो आकारको हुन्छ। यसलाई विभिन्न भाषामा Bottle Gourd, Calabash वा Long Melon पनि भनिन्छ। नेपालका अधिकांश भूभागमा यसलाई घरेलु तरकारीको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।

लौका सेवन गर्दा पाइने प्रमुख फाइदाहरू
१. तौल घटाउन सहयोगी
लौकामा पानीको मात्रा ९० प्रतिशतभन्दा बढी हुन्छ र क्यालोरी निकै कम। यसले शरीरलाई ताजा राख्नुका साथै थकान घटाउँछ। तौल घटाउने चाहना भएकाहरूका लागि लौका आदर्श आहार हो।

२. पाचन प्रणाली सुधार गर्छ
लौका सुपाच्य तरकारी हो। कब्जियत, अम्लपित्त (एसिडिटी), ग्यास जस्ता समस्यामा लौका खाँदा राहत मिल्छ। यसको फाइबरले पेट सफा गर्न सहयोग गर्छ।

३. मुटुको स्वास्थ्यका लागि लाभदायक
लौका पोटासियम र फाइबरयुक्त भएकाले रगतमा कोलेस्ट्रोल नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ। यसले उच्च रक्तचाप घटाउँछ र मुटुका रोगबाट बचाउँछ।

४. मधुमेहका रोगीलाई लाभ
लौकाको रस वा झोल नियमित सेवन गर्दा रगतमा सुगरको मात्रा सन्तुलनमा रहन्छ। मधुमेह भएकाहरूका लागि लौका उपयोगी मानिन्छ।

५. छालाका लागि लाभदायक
लौकाको रस छालामा लगाउँदा चाउरीपना घटाउने र छाला चम्किलो बनाउने मानिन्छ। यसमा रहेको एन्टिअक्सिडेन्टले छालाको कोषलाई संरक्षण गर्छ।

६. कलेजो र मिर्गौलाको सुरक्षामा
लौका शरीरको विषालु पदार्थ निकाल्न सहयोगी हुन्छ। विशेष गरी पिसाबको माध्यमबाट मिर्गौला सफा राख्न सहयोग गर्छ। यसले पिसाबको संक्रमण कम गर्छ।

७. मानसिक तनाव घटाउने
लौकामा प्राकृतिक शीतलता दिने गुण हुन्छ। यसले तातोपन कम गरी मन शान्त बनाउँछ। तनाव वा निद्राको समस्या भएका व्यक्तिका लागि लौकाको रस उपयोगी हुन्छ।

कसरी सेवन गर्ने?
झोल वा तरकारीको रूपमा: लौका आलु वा अन्य तरकारीसँग मिसाएर पकाउन सकिन्छ।
लौकाको रस: बिहान खाली पेटमा १ गिलास ताजा रस पिउनु उपयुक्त हुन्छ।
पराठा वा हलुवा: लौका कद्दु गरी पराठा वा हलुवा बनाउन सकिन्छ।
सूपको रूपमा: हल्का मसला हालेर लो–क्यालोरी सूप बनाउने चलन पनि बढ्दो छ।

लौका सेवन गर्दा ध्यान दिनुपर्ने कुरा
रस सेवन गर्दा ताजा हुनु अनिवार्य छ। धेरै समय राखिएको वा बासी रस विषालु हुन सक्छ।
लौका कडुवा भएमा सेवन नगर्नुहोस्। कडुवासपनाले पेटमा समस्या, बान्ता, चक्कर जस्ता लक्षण देखिन सक्छन्।
मधुमेहका बिरामीले चिकित्सकको सल्लाहमा मात्र नियमित सेवन गर्नुपर्छ।

आयुर्वेद अनुसार लौकाको महत्व
आयुर्वेदमा लौकालाई त्रिदोषहर तरकारी भनिएको छ। यसले वात, पित्त र कफलाई सन्तुलनमा राख्छ। विशेषतः पित्त प्रधान व्यक्तिका लागि लौका अत्यन्त उपयोगी मानिन्छ।