किन खुट्टा सुनिन्छ? कारण, लक्षण, जोखिम र समाधान

काठमाडौँ- तपाईं कहिल्यै लामो समय बस्दा वा एउटै अवस्थामा सुत्दा खुट्टा सुनिएको महसुस गर्नुहुन्छ? वा बिना कुनै स्पष्ट कारण तपाईँको खुट्टामा झमझम, पिन–सुई घोचिएको जस्तो, अथवा गह्रौं हुने अनुभूति हुन्छ? यस्ता लक्षणलाई हामी सामान्य रूपमा “खुट्टा सुनिनु” भन्छौं। तर बारम्बार दोहोरिने वा दीर्घकालीन खालको खुट्टा सुनिनु सामान्य मात्र नभई स्वास्थ्यका लागि चेतावनी पनि हुन सक्छ।

आजको जीवनशैली, खाना, शारीरिक निष्क्रियता तथा रोगहरूको प्रभावले खुट्टा सुनिने समस्या बढ्दो क्रममा छ। यस समाचारमार्फत हामी यस समस्याको सम्पूर्ण पक्षलाई विस्तृत रूपमा बुझ्ने प्रयास गर्नेछौं।

के हो खुट्टा सुनिनु?
खुट्टा सुनिनु भन्नाले खुट्टा, औंला वा पिँडुला आसपास कुनै हिस्सामा संवेदनशीलता कम हुनु, झमझम हुनु, चिलाउने जस्तो लाग्नु, वा शरीरको त्यो भाग सुन्निएको वा गुम्सिएको जस्तो अनुभव हुनु हो। कहिलेकाहीँ यो अवस्था केही सेकेन्ड वा मिनेटमै सामान्य हुन्छ, तर दीर्घकालीन वा बारम्बार हुने खण्डमा गम्भीर रोगको लक्षण हुनसक्छ।

मुख्य कारणहरू
१. रक्तसञ्चारमा बाधा
लामो समय एउटै अवस्थामा बस्दा वा खुट्टा मुनि केही चिज च्यापिँदा रक्तसञ्चार बाधित हुन्छ। यो अवस्थाले खुट्टा सुनिने अस्थायी अनुभव गराउँछ।

२. स्नायु (नशा) मा समस्या
स्नायु प्रणालीमा असर परेमा खुट्टा सुनिन सक्छ। जस्तै: पेरिफेरल न्युरोपेथी: मधुमेह (डायबिटीज), मदिरा दुरुपयोग, B-भिटामिनको कमी आदि कारणले स्नायुहरू कमजोर भई सुनिने समस्या हुन्छ।
सायाटिका: मेरुदण्डको तल्लो भागबाट आउने नशा च्यापिँदा खुट्टामा झमझम, पिडा वा सुनिने लक्षण देखा पर्छ।

३. कलेजो, मिर्गौला वा थाइराइड समस्याहरू
यी अंगहरूमा गडबडी हुँदा शरीरमा विषालु तत्व जम्मा हुन थाल्छ, जसले स्नायु प्रणालीमा असर पुर्याउँछ। यसले खुट्टा वा हात सुनिन सक्ने सम्भावना बढाउँछ।

४. भिटामिन B12 को कमी
शरीरमा भिटामिन B12 को कमी हुँदा स्नायुहरू कमजोर भई खुट्टा सुनिने वा झमझम गर्ने लक्षण देखिन्छ।

५. चोटपटक वा दुर्घटना
खुट्टा वा मेरुदण्डको चोटले स्नायुमा असर पुर्याउँछ, जसले सुनिने अनुभव गराउँछ।

६. औषधिको साइड इफेक्ट
केही एन्टिबायोटिक, क्यान्सर उपचार, उच्च रक्तचाप वा HIV को औषधिले पनि स्नायुमा असर पार्न सक्छ।

लक्षणहरू
खुट्टाको औंलामा झमझम हुनु
जिउँदो शरीरमा सुई घोचिएको जस्तो अनुभूति
खुट्टा गह्रौं हुनु वा चलाउँदा गाह्रो लाग्नु
हिँड्दा असन्तुलन
चिसो वा तताएको महसुस
खुट्टामा बल नलाग्ने वा कमजोरी

जोखिम समूहहरू
मधुमेह भएका व्यक्तिहरू
लामो समय कम्प्युटर वा कुर्सीमा बस्ने व्यक्ति
वृद्ध उमेर समूह
धुम्रपान वा मदिरा सेवन गर्ने
अत्यधिक फास्टफूड खाने र पौष्टिक आहार नखाने
क्यान्सर वा अन्य दीर्घकालीन रोगका बिरामी

सम्भावित रोगहरू जसको संकेत हो खुट्टा सुनिनु
मधुमेह न्युरोपेथीको कारण नशामा असर
सायाटिका मेरुदण्डबाट खुट्तातर्फ जाने नशा च्यापिनु
मल्टिपल स्क्लेरोसिस स्नायु प्रणालीमा समस्या आउनु

उपचारका उपायहरू
१. जीवनशैलीमा परिवर्तन
लामो समय एउटै अवस्थामा नबस्ने
नियमित व्यायाम
खुट्टा तन्काउने र फिजियोथेरेपी
धूम्रपान र मदिरा त्याग

२. औषधोपचार
भिटामिन भी १२ सप्लिमेन्ट
नशाको पीडा घटाउने औषधिहरू
यदि मधुमेह छ भने ब्लड सुगर नियन्त्रण

३. फिजियोथेरेपी र एक्सरसाइज
स्नायु बलियो बनाउने अभ्यास
सायाटिक नशा तन्काउने विशेष व्यायाम

४. वैकल्पिक उपचार
अक्युप्रेशर, योग, ध्यान (स्नायु सन्तुलन कायम राख्न सहयोगी)

रोकथामका उपायहरू
कामको बीचमा उठेर केही मिनेट हिँड्नु
खुट्टालाई पटक-पटक तन्काउनु
पौष्टिक आहार लिनु (सागसब्जी, अण्डा, दूध, माछा, ड्राइ फ्रुट्स)
अत्यधिक क्याफिन वा अल्कोहल नखानु
समयमै स्वास्थ्य परीक्षण गराउनु