काठमाडौं- रमाइलो जमघट, विवाह भोज, साथीभाइसँगको पार्टी वा चाडपर्व—यस्ता अवसरहरूमा धेरै नेपालीको लागि रक्सी पिउनु अब सामान्य जस्तै बनेको छ। तर रमाइलोको त्यो रात सकिएपछि, अर्को बिहान सुरु हुन्छ ‘ह्याङओभर’ नामको पीडादायी यात्रा।
टाउको भारी, मुख सुख्खा, पेट गडबड, बान्ता आउनेजस्तो, काम गर्न नसक्ने थकान—यी सबै ह्याङओभरका सामान्य लक्षण हुन्। यस्तो अवस्था एक पटक होइन, पटक–पटक आउने हो भने शरीर र मानसिक स्वास्थ्य दुवैमा दीर्घकालीन असर पार्न सक्छ।
तर वास्तवमा यस्तो किन हुन्छ? रक्सीले हाम्रो शरीरमा के गर्छ? र त्यसबाट कसरी बच्ने?
ह्याङओभर के हो?
‘ह्याङओभर’ भन्नाले अत्यधिक मदिरा सेवन गरेपछि शरीरमा देखिने शारीरिक र मानसिक असहज लक्षणहरूको समुच्चयलाई जनाइन्छ। प्रायः रक्सी पिएको भोलिपल्ट बिहान यसको असर देखिन्छ। आन्तरिक रोग विशेषज्ञका अनुसार, “ह्याङओभर एक प्रकारको विषाक्त प्रतिक्रिया हो, जुन शरीरले रक्सीलाई पचाउने क्रममा देखाउँछ।”
ह्याङओभर किन हुन्छ?
१. डिहाइड्रेसन (पानीको कमी):
रक्सी पिएपछि शरीरले धेरै पिसाब गर्छ, जसले शरीरबाट अत्यधिक पानी बाहिर निकाल्छ। यसले गर्दा टाउको दुख्ने, मुख सुख्खा हुने, कमजोरी लाग्ने हुन्छ।
२. एल्कोहल ब्रेकडाउनको बाइप्रोडक्ट:
रक्सी पचाउने क्रममा शरीरमा एसेटालडिहाइड (Acetaldehyde) नामक विषाक्त रसायन बन्ने गर्छ। यसले टाउको दुखाइ, मुटुको धड्कन बढ्ने, बान्ता लाग्ने आदि लक्षण ल्याउँछ।
३. पेट र पाचन प्रणालीमा असर:
रक्सीले पेटको भित्तामा जलन गराउँछ र अम्लीयता बढाउँछ। यसले गर्दा पेट फुल्ने, बान्ता लाग्ने वा अपच हुने समस्या देखिन्छ।
४. निन्द्रा विघटन:
रक्सीले गहिरो निन्द्रामा असर गर्छ। सुत्न जस्तो लागे पनि त्यो गुणस्तरीय निद्रा हुँदैन, जसले शरीरलाई पूर्ण विश्राम नदिएकाले भोलिपल्ट थकान महसुस हुन्छ।
५. इलेक्ट्रोलाइटको असन्तुलन:
पोटासियम, सोडियम, म्याग्नेसियमजस्ता खनिजहरू पिसाबसँग बाहिर जान्छन्। यसको कमीले शरीर कमजोर हुन्छ।
ह्याङओभरका सामान्य लक्षणहरू
टाउको दुख्ने
मुख सुक्खा हुने
बान्ता वा वाकवाकी लाग्ने
पेट फुल्ने, जलन हुने
शरीर दुख्ने
मन अस्थिर हुने (चिन्ता, निराशा)
निद्रा नलाग्ने
प्रकाश वा आवाजप्रति चिढचिढोपन
कसरी बच्ने? ह्याङओभरबाट जोगिन १० सुझाव
१. रक्सी सीमित मात्रामा पिउनुहोस्:
ह्याङओभरबाट जोगिन सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय भनेको कम पिउनु हो।
२. रक्सी पिउनु अघि पेटमा केही खानेकुरा खाउनुहोस्:
खाली पेटमा रक्सी पिउनु हानिकारक हुन्छ। खाना खाँदा रक्सीको असर ढिलो हुन्छ।
३. पानी प्रशस्त पिउनुहोस्:
एक गिलास रक्सी पिएपछि एक गिलास पानी पिउने नियम अपनाउनुहोस्।
४. हल्का रक्सी रोज्नुहोस्:
डार्क रक्सी (जस्तै रेड वाइन, ब्रान्डी, रम) मा ‘कन्जेनर्स’ नामक रसायन धेरै हुन्छ जसले ह्याङओभर बढाउँछ।
५. नमक र इलेक्ट्रोलाइट युक्त पेय पिउनुहोस्:
नरिवल पानी वा इलेक्ट्रोलाइट पेयले शरीरमा सन्तुलन ल्याउँछ।
६. चिसो पानीले नुहाउनुहोस्:
शरीर ताजगी महसुस गर्छ, तन्तुहरू सक्रिय हुन्छन्।
७. भिटामिन B र C सेवन गर्नुहोस्:
यी भिटामिनहरूले शरीरमा रक्सी पचाउने प्रक्रिया सघाउँछन्।
८. प्याज, लसुन वा अदुवा सेवन गर्नुहोस्:
यी तत्वहरू शरीरमा विष निकाल्न मद्दत गर्छन्।
९. राति सुत्नु अगाडि दुई गिलास पानी पिउनुहोस्:
ह्याङओभरको असर कम गर्न सहयोग पुग्छ।
१०. स्वस्थ खाना खाएर बिस्तारै रिफ्रेश हुनुहोस्:
फलफूल, सुप, दलिया जस्ता सजिलो पच्ने खाना खानु राम्रो हुन्छ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया