काठमाडौँ – आजकल, यो हरेक घरपरिवारका अधिकांश अभिभावकहरूको लागि सामान्य समस्या बनेको छ। जसमा बालबालिकाले आफ्नो अधिकांश समय मोबाइल, टिभी वा ट्याब्लेटमा बिताउँछन्। तर यसले बालबालिकाको दिमाग र व्यवहारमा ठूलो प्रभाव पार्छ।
आजकल, साना केटाकेटीहरू आफ्नो धेरैजसो समय मोबाइल, टिभी वा ट्याब्लेटमा बिताउन मन पराउँछन्। तर के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि यसले बालबालिकाको दिमाग र व्यवहारमा कति प्रभाव पार्छ ? साना केटाकेटीहरू, विशेष गरी तीन वर्ष मुनिका।
यो उमेरमा उनीहरूको मस्तिष्कको विकास धेरै छिटो हुन्छ। यो समय भनेको उनीहरूले बोल्न, बुझ्न र सामाजिक रूपमा अन्तरक्रिया गर्न सिक्ने समय हो। यदि यस समयमा उनीहरूलाई स्क्रिन देखाइयो भने, उनीहरूको विकास रोकिन सक्छ।
विकास ढिलाइ
स्क्रिन एकतर्फी माध्यम हो, जसमा बच्चाले देख्न मात्र सक्छ र बोल्न सक्दैन। यसले उनीहरूको बोल्ने क्षमता, सामाजिक समझ र आत्म-विश्वासमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ। धेरै अवस्थामा, बालबालिकाहरूमा “अटिज्म जस्तो लक्षण” वा “विकासात्मक ढिलाइ” अवलोकन गरिएको छ। साथै, स्क्रिन टाइमले ठूला बच्चाहरूलाई पनि हानि पुर्याउँछ।
धेरै स्क्रिन समयले ध्यानको कमी निम्त्याउन सक्छ । यसबाहेक मोटोपना, उच्च रक्तचाप, निद्राको समस्या र सामाजिक अलगाव जस्ता समस्याहरू पनि बढ्छन्।
स्क्रिन सीमा
१ वर्ष मुनिका बालबालिकाहरूलाई स्क्रिन नदेखाउनुहोस्। यदि कोही आउनु नै पर्यो भने, हजुरबा हजुरआमा वा आफन्तहरूसँग भिडियो कल मार्फत कुरा गर्न मात्र आउनुपर्छ, र त्यो पनि सीमित समयको लागि। २ देखि ५ वर्ष उमेरका बालबालिकालाई १ घण्टाभन्दा बढी स्क्रिन समय नदिनुहोस्।
त्यो पनि, जब तपाईं उनीहरूसँग बस्नुहुन्छ र बीचमा उनीहरूसँग कुरा गर्नुहुन्छ र हेर्नुहुन्छ। ५ देखि १० वर्ष उमेर समूहका बालबालिकाको लागि स्क्रिन समय २ घण्टामा सीमित गर्नुहोस्। सामग्री उनीहरूको उमेर र तपाईंको सुपरिवेक्षणमा उपयुक्त हुनुपर्छ।
यी बानीहरू कसरी छुटकारा पाउने ?
आफ्नै समय
यदि तपाईं आफैं मोबाइल वा टिभीमा व्यस्त रहनुभयो भने, बच्चाहरूले तपाईंबाट के सिक्नेछन्? त्यसैले सबैभन्दा पहिले आफ्नो स्क्रिन समय सीमित गर्नुहोस्।
बच्चाहरूलाई व्यस्त राख्नुहोस्
बालबालिकालाई व्यस्त राख्न, उनीहरूलाई साना कामहरूमा संलग्न गराउनुहोस्। जस्तै खानाको टेबल मिलाउने, पानीका बोतलहरू भर्ने, धुलो पुछ्ने आदि। यसले उनीहरूलाई जिम्मेवार बनाउनेछ र उनीहरूले स्क्रिनमा कम ध्यान दिनेछन्।
कुराकानी प्रवर्द्धन गर्नुहोस्
खाना खाने समयमा टिभी वा मोबाइल पूर्ण रूपमा बन्द राख्नुहोस्। त्यस समयमा सम्पूर्ण परिवार सँगै बसेर दिनको बारेमा कुरा गर्नुपर्छ। यसले बालबालिकामा सामाजिक सीप र सुन्ने र बुझ्ने बानीको विकास गर्छ।
स्क्रिन समयको लागि एउटा निश्चित नियम बनाउनुहोस्
बालबालिकाहरूलाई थाहा हुनुपर्छ कि उनीहरूले कहिले र कति समयसम्म स्क्रिन हेर्न सक्छन्। यदि तपाईं कहिल्यै व्यस्त हुनुहुन्छ भने, बच्चाहरूलाई स्क्रिन दिनुको सट्टा, तिनीहरूलाई कुनै गतिविधिमा संलग्न गर्नुहोस् – जस्तै चित्रकला, कथा सुन्ने, खेल्ने आदि।
याद राख्नुहोस्, बच्चाहरूको बानी हामीद्वारा नै बनाइन्छ। यदि हामी धैर्य र बुद्धिका साथ अगाडि बढ्यौं भने, बच्चाहरूले स्वतः स्क्रिनबाट टाढा रहन सिक्नेछन्।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया