काठमाडौँ- आजको युगमा महिलालाई असर गर्ने प्रमुख स्वास्थ्य समस्यामध्ये एक हो स्तन क्यान्सर। विश्वभर महिलाहरूमा पाइने क्यान्सरमध्ये यो सबैभन्दा सामान्य क्यान्सर हो। नेपालमा पनि पछिल्ला वर्षहरूमा स्तन क्यान्सरका बिरामीको संख्या बढ्दो क्रममा छ। समयमै पहिचान गर्न सकेमा उपचार सम्भव हुने भए पनि लाज, अज्ञानता वा हेलचेक्र्याइँका कारण धेरै महिलाहरू ढिलो अस्पताल पुग्छन्।
स्तन क्यान्सर भनेको के हो?
स्तनमा रहेका कोषहरू अनियन्त्रित रूपमा बढ्दै गएर ट्युमर बनाउँछन् भने त्यसलाई स्तन क्यान्सर भनिन्छ। यो क्यान्सर स्तनको लोब्युल्स (दूध बनाउने ग्रन्थी) वा डक्ट्स (दूध लाने नलीहरू) मा सुरु हुन्छ र समयसँगै वरपरका कोष र अंगहरूमा फैलिन सक्छ।
स्तन क्यान्सरका लक्षणहरू
स्तन क्यान्सरको सुरुवातमा लक्षणहरू देखिन पनि सक्छन् र नदेखिन पनि। तर, निम्न लक्षणहरू देखिएमा तुरुन्तै डाक्टरको परामर्श लिनुपर्छ:
स्तनमा गाँठो वा आकस्मिक गिर्ख देखिनु
स्तनको आकार वा बनावटमा परिवर्तन
छालामा खुम्चिने, तन्किने वा रातोपन
स्तनको टिठो भित्रतिर धसिनु
टिठोबाट असामान्य रगत वा तरल पदार्थ निस्कनु
स्तन वा बगल मा दुखाइ वा चिलाउने
बगलीमा गिर्ख देखिनु
स्तन क्यान्सरको कारण र जोखिम कारकहरू
स्तन क्यान्सर हुने निश्चित कारण अहिलेको विज्ञानले पूर्ण रूपमा बताउन सकेको छैन। तर केही जोखिम कारकहरू यस्ता छन्:
उमेर:
५० वर्षभन्दा माथिको उमेरमा जोखिम बढ्छ।
पारिवारिक इतिहास:
मातृ पक्षमा (आमा, बहिनी, आमा सँगिनी) कसैलाई स्तन वा डिम्बाशयको क्यान्सर भएको छ भने जोखिम बढी हुन्छ।
हार्मोनल कारण:
देरमा महिनावारी सुरु हुनु, ढिलो गर्भधारण वा सन्तान नपाउनु, हार्मोनल थेरापीको प्रयोग आदि कारणले जोखिम बढ्न सक्छ।
जीवनशैली:
धूमपान, मदिरा सेवन, बढी तौल, शारीरिक निष्क्रियता, असन्तुलित खानपान आदिले पनि जोखिम बढाउँछ।
जेनेटिक म्युटेसन:
BRCA1 र BRCA2 जस्ता जीनमा भएको परिवर्तनले स्तन क्यान्सरको सम्भावना उच्च बनाउँछ।
स्तन क्यान्सरको परीक्षण कसरी गरिन्छ?
समयमै परीक्षण गरेमा क्यान्सरको प्रारम्भिक अवस्था नै पत्ता लगाउन सकिन्छ। सामान्यतया प्रयोग हुने परीक्षणहरू:
आत्म परीक्षण:
महिनामा एकपटक ऐनाको अगाडि स्तनको बनावट, गाँठो वा कुनै परिवर्तन देखिएको छ कि भनेर हेर्नु। बिस्तारै छामेर परीक्षण गर्नु उपयुक्त हुन्छ।
क्लिनिकल परीक्षण:
डाक्टरद्वारा गरिने शारीरिक परीक्षण।
मेमोग्राम:
एक्स–रेबाट स्तनको भित्रको बनावट हेर्ने विधि। ४० वर्षपछिका महिलाले नियमित गर्नुपर्छ।
अल्ट्रासाउन्ड वा एमआरआइ:
शंकास्पद गिर्ख देखिएमा थप परीक्षण गर्न प्रयोग गरिन्छ।
बायोप्सी:
गाँठोबाट टिश्यु निकालेर ल्याबमा परीक्षण गरिन्छ कि क्यान्सरको कोष छ वा छैन।
स्तन क्यान्सरको रोकथामका उपायहरू
नियमित स्तन परीक्षण
हरेक महिला (विशेषगरी ३० वर्षपछिका) ले महिनामा एकपटक स्तनको स्वपरीक्षण गर्नुपर्छ।
स्वस्थ जीवनशैली
सन्तुलित भोजन, नियमित व्यायाम, पर्याप्त निद्रा र तनाव नियन्त्रण गर्नुपर्छ।
मदिरा र धूमपान त्याग
यी दुबैले क्यान्सरको सम्भावना बढाउँछन्।
स्वस्थ तौल कायम राख्नु
अत्यधिक मोटोपन स्तन क्यान्सरको एक प्रमुख कारक हो।
स्तनपान
सन्तानलाई स्तनपान गराउनु स्तन क्यान्सरबाट जोगाउने प्राकृतिक उपाय मानिन्छ।
स्तन क्यान्सरको उपचार विधिहरू
सर्जरी (शल्यक्रिया):
क्यान्सरयुक्त भाग हटाउने। कहिलेकाहीँ पूरै स्तन हटाउनुपर्छ।
किमोथेरापी:
क्यान्सरको कोष नष्ट गर्न औषधि प्रयोग गरिन्छ।
रेडियोथेरापी:
उच्च–ऊर्जाको किरण प्रयोग गरी क्यान्सर कोष मारिन्छ।
हर्मोनल थेरापी:
हार्मोनसँग सम्बन्धित क्यान्सरको लागि।
टार्गेटेड थेरापी:
क्यान्सर कोषको विशिष्ट अंशलाई लक्षित गरिने उपचार।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया