शरीरमा आयोडिन किन आवश्यक छ ? आयोडिनको कमी भए के हुन्छ ?

काठमाडौं। शरीरको सामान्य वृद्धि, विकास र मेटाबोलिज्मका लागि अत्यावश्यक खनिज तत्वमध्ये एक हो आयोडिन। यद्यपि यो सूक्ष्म मात्रामा आवश्यक पर्छ, यसको भूमिका भने अति महत्वपूर्ण हुन्छ।

आयोडिन के हो ?
आयोडिन एक प्रकारको खनिज हो जुन विशेष गरी थाइराइड ग्रन्थिले उत्पादन गर्ने हर्मोन बनाउनका लागि आवश्यक पर्छ। थाइराइड हर्मोनहरूले हाम्रो शरीरको ऊर्जा उत्पादन, तातो नियन्त्रण, मस्तिष्कको विकास र बालबालिकाको शारीरिक विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ।

शरीरमा आयोडिनको भूमिका
थाइराइड हर्मोनको उत्पादनमा: आयोडिनको बिना थाइराइड हर्मोन (T3 र T4) निर्माण हुन सक्दैन।
बौद्धिक विकासमा: गर्भावस्थामा आयोडिनको कमी भयो भने भ्रूणको मस्तिष्क विकासमा असर पर्न सक्छ।
हर्मोन सन्तुलनमा: शरीरका अन्य महत्वपूर्ण हर्मोनहरू सन्तुलनमा राख्नमा पनि आयोडिनको भूमिका हुन्छ।
शरीरको चयापचय (मेटाबोलिज्म): आयोडिनको कमीले मेटाबोलिज्म सुस्त पार्छ, जसले तौल बढ्न सक्छ।

आयोडिनको कमी भए के हुन्छ ?
घेंघा: थाइराइड ग्रन्थि ठूलो भई गल्याँै वरिपरि गाठा जस्तो हुने।
कृप्तिमता: जन्मजात आयोडिनको कमीले बच्चामा मानसिक र शारीरिक अपाङ्गता।
बौद्धिक क्षमता घट्ने: बालबालिकामा सिक्ने क्षमता कम हुने, ध्यान केन्द्रित गर्न नसक्ने।
थाइराइडसम्बन्धी रोगहरू: Hypothyroidism (थाइराइड सुस्त हुने), थकाइ, चिसो महसुस हुने, तौल बढ्ने।
गर्भमा समस्या: गर्भवती महिलामा आयोडिनको कमी भयो भने गर्भपतन वा बच्चाको वृद्धि अवरुद्ध हुन सक्छ।

आयोडिनको स्रोतहरू
आयोडिन युक्त नुन
माछा र समुद्री खानेकुरा (जस्तै: झिंगा, समुद्री माछा)
दुध र दुग्धजन्य पदार्थहरू
अण्डा
केहि फलफूल तथा सागसब्जी

सरकारी अभियान र सन्देश
नेपाल सरकारले विगत केही दशकदेखि ‘आयोडिन युक्त नुन प्रयोग गरौं’ भन्ने अभियान सञ्चालन गर्दै आएको छ। हाल नेपालमा करिब ९५% घरपरिवारमा आयोडिनयुक्त नुन प्रयोग हुने सरकारी तथ्यांक छ, तर अझै पनि ग्रामीण भेगमा कमी देखिएको छ।