मुटुभन्दा पहिला प्रेम महसुस गर्ने पाँच अंग

काठमाडौँ। प्रेमको चर्चा हुँदा सामान्यतया सबैभन्दा पहिले सम्झिने अंग हो  मुटु। कविता, गीत, फिल्मदेखि सामाजिक सञ्जालसम्म, ‘मुटु’लाई प्रेमको प्रतीकका रूपमा चित्रण गरिन्छ। तर वैज्ञानिक दृष्टिकोणले हेर्दा, प्रेम महसुस गर्ने प्रक्रिया मुटुभन्दा पहिलेदेखि नै सुरु भइसकेको हुन्छ। वास्तवमा, हाम्रो शरीरका अन्य पाँच इन्द्रियहरूले मुटुले प्रेम अनुभूत गर्नु अघि नै प्रेमको संकेत पहिल्याउँछन्।

१. आँखा (दृष्टि)
प्रेमको पहिलो संकेत
हामी कसैलाई हेर्दा उत्पन्न हुने आकर्षणले प्रेमको सुरुवात गर्न सक्छ। आँखाले हेर्ने ढंग, आँखा जुध्दा हुने स्पन्दन, र हेराइको गहिराइले प्रेमको पहिलो संकेत दिन्छ। अंग्रेजीमा भनिन्छ, “Love at first sight,” जुन दृष्टिकोण विज्ञानले पनि समर्थन गर्छ। आँखाबाट प्राप्त हुने सूचना मस्तिष्कमा पुगेपछि, त्यो विशेष व्यक्ति अरुभन्दा फरक महसुस हुन थाल्छ।

२. कान (श्रवण)
स्वरको प्रभाव
कसैको आवाज मनपर्नु, बोल्ने तरिका, हाँस्ने शैली – यी सबैले हामीलाई भावनात्मक रूपमा बाँध्न सक्छ। आवाजले मानिसको स्वभाव र भावना व्यक्त गर्छ, जुन प्रेमको विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। वैज्ञानिक अनुसन्धानले देखाएको छ कि मन पर्ने आवाज सुन्दा दिमागले डोपामिनजस्तो रसायन उत्पादन गर्छ, जुन खुशीको अनुभूति दिलाउँछ।

३.नाक (घ्राण)
गन्धको गूढ प्रभाव
मानव शरीरको प्राकृतिक गन्ध – अर्थात् फेरोमोन – प्रेमभाव उत्पन्न गराउने महत्वपूर्ण तत्वमध्ये एक हो। हामीलाई कहिलेकाहीँ थाहा नै नहुने गरी विशेष व्यक्तिको नजिक रहन मन लाग्नुमा फेरोमोनको भूमिका हुन्छ। वैज्ञानिकहरू भन्छन्, प्रेम केवल देखिने र सुन्ने मात्र नभई गन्धबाट पनि उत्पन्न हुन्छ।

४.छाला (स्पर्श)
प्रेमको मौन भाषा
स्पर्शले प्रेमको गहिरो अनुभूति दिलाउँछ। हात समात्नु, हल्का अंगालो, वा काँधमा हात राख्नु – यी साना तर महत्वपूर्ण क्रियाले प्रेम बढाउन सहयोग पुर्‍याउँछ। छालामा रहेका स्पर्श संवेदकहरूले मस्तिष्कमा सन्देश पठाउँछन् जसले आत्मीयता र सुरक्षा अनुभूति गराउँछ।

५.जिब्रो (स्वाद)
साझा स्वाद, साझा भावना
यो अलिक अप्रत्यक्ष लाग्न सक्छ, तर खाने बानी, स्वादको मिलनले पनि सम्बन्धमा गहिरो प्रभाव पार्न सक्छ। एउटै परिकार मन पराउनु वा सँगै स्वाद लिनु – यस्ता स-साना कुराले सम्बन्धको आत्मीयता बढाउँछ। साथै, प्रेममा स्वादसँग सम्बन्धित हर्मोनहरू पनि सक्रिय हुन्छन्।

मुटु त केवल प्रतीक हो?
वास्तवमा, मुटु प्रेम महसुस गर्ने ‘केन्द्र’ होइन, तर यसले प्रेमका कारण उत्पन्न हुने जैविक प्रतिक्रियाहरूलाई प्रतिविम्बित गर्छ – जस्तै, धड्कन बढ्नु, रगतको गति तीव्र हुनु आदि। तर प्रेमको वास्तविक आरम्भ दिमाग र इन्द्रियहरूबाट सुरु हुन्छ।