ट्युमर र क्यान्सर भनेको के हो ?

काठमाडौँ। अहिलेको समयमा “ट्युमर” र “क्यान्सर” शब्द हामी दैनिक जीवनमा धेरै सुन्ने गर्छौं। धेरैजसोले यी दुईलाई एउटै कुरा ठान्ने गर्छन्, तर चिकित्सकका अनुसार यी एक अर्कासँग सम्बन्धित भए पनि एकै कुरा भने होइनन्। यस रिपोर्टमार्फत ट्युमर र क्यान्सरबारे आम नागरिकमा स्पष्ट जानकारी पुर्‍याउने प्रयास गरिएको छ।

ट्युमर भनेको के हो?
ट्युमर (Tumor) भन्नाले शरीरको कुनै अङ्गमा अनियन्त्रित रूपमा कोष (cell) को वृद्धि भएर बनेको गाठोलाई जनाइन्छ। ट्युमर शरीरको जुनसुकै भागमा पनि विकास हुन सक्छ — छालामा, मिर्गौलामा, फोक्सोमा, पेटमा, स्तनमा, टाउकोमा आदि।

ट्युमर दुई प्रकारका हुन्छन्:
बेनाइन ट्युमर
यी ट्युमरहरू क्यान्सर होइनन्।
विस्तार भए पनि प्रायः अन्य अङ्गमा फैलिँदैनन्।
सर्जरी गरेर हटाउन सकिन्छ र प्रायः पुनः देखा पर्दैनन्।
उदाहरण: हड्डीमा गाठो, स्किनमा फाइब्रोमा आदि।

म्यालिग्नेन्ट ट्युमर
यी नै क्यान्सर हुने ट्युमर हुन्।
यी कोषहरू अत्यधिक तीव्र गतिमा बढ्छन्।
रगत वा लिम्फ प्रणालीबाट शरीरका अन्य भागहरूमा फैलन सक्छन्
समयमै उपचार नगरेमा जीवन जोखिममा पर्न सक्छ।

क्यान्सर भनेको के हो?
क्यान्सर भनेको शरीरका कोषहरू अनियन्त्रित रूपमा विभाजन हुँदै अन्य अङ्गमा फैलिनु हो। क्यान्सर कुनै एक ट्युमर मात्र नभई कोषीय स्तरमा भएको रोग हो। विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) का अनुसार, क्यान्सर संसारभर मृत्युको प्रमुख कारणमध्ये एक हो। नेपालमा पनि क्यान्सरका बिरामी दिनप्रतिदिन बढ्दै गइरहेका छन्।

क्यान्सरका सामान्य प्रकारहरू:
स्तन क्यान्सर
फोक्सो क्यान्सर
ग्यास्ट्रिक/पेट क्यान्सर
प्रोस्टेट क्यान्सर
गर्भाशयको मुखको क्यान्सर
रक्त क्यान्सर

ट्युमर र क्यान्सरमा मुख्य भिन्नता:
प्रकृति गाठो वा मासुको असामान्य वृद्धि कोशिकाको अनियन्त्रित विभाजन
प्रकार बेनाइन र म्यालिग्नेन्ट म्यालिग्नेन्ट मात्रै
फैलिने क्षमता बेनाइन ट्युमर फैलिँदैन क्यान्सर शरीरमा फैलिन्छ
जीवन जोखिम न्यून (बेनाइन ट्युमरमा) उच्च (सही समयमा उपचार नभएमा)
उपचार शल्यक्रिया, औषधि किमोथेरापी, रेडिएसन, शल्यक्रिया आदि
लक्षणहरू के के हुन सक्छन्?
शरीरको कुनै भागमा गाठो वा सुजन
अकारण तौल घट्नु
लामो समयको खोकी वा सास फेर्न गाह्रो
अनियमित रक्तस्राव
घाउ निको नहुनु
लामो समयको ज्वरोजस्तो कमजोरी