आधि टाउको दुख्नु: कारण, लक्षण र यसको भावी असर

काठमाडौँ। आधि टाउको दुखाइ (Migraine) एक सामान्य तर जटिल न्युरोलोजिकल समस्या हो। जसले लाखौं मानिसलाई असर गर्छ। यो केवल साधारण टाउको दुखाइ मात्र नभई विशेष प्रकारको समस्या हो। जसले व्यक्तिको दैनन्दिन जीवनमा ठूलो प्रभाव पार्न सक्छ। आधि टाउको दुख्नुको कारण, लक्षण, प्रभाव, तथा यसको निवारणका उपायहरूबारे विस्तृत जानकारी प्रदान गर्नेछौं।

आधि टाउको दुख्नुका कारणहरू
आधि टाउको दुखाइ विभिन्न कारणहरूले उत्पन्न हुन सक्छ। तिनमा मुख्य रूपमा निम्न बुँदाहरू समावेश छन्:

वंशानुगत
परिवारमा कसैलाई आधि टाउको दुख्ने समस्या भएमा अन्य सदस्यलाई पनि यो समस्या हुने सम्भावना अधिक रहन्छ। वैज्ञानिक अनुसन्धानहरू अनुसार, यदि आमाबुबा मध्ये एक जनालाई आधि टाउको दुख्ने समस्या छ भने बच्चामा पनि यो समस्या हुने सम्भावना ५०% रहन्छ।

हार्मोनल परिवर्तन
-विशेष गरी महिलाहरूमा एस्ट्रोजन (Estrogen) हार्मोनको स्तर घटबढ हुँदा आधि टाउको दुख्ने सम्भावना बढ्छ।
-महिनावारीको समयमा धेरै महिलाहरूमा आधि टाउको दुख्ने देखिन्छ।
-गर्भावस्थामा र रजोनिवृत्तिपछि केही महिलाहरूको समस्या कम हुन सक्छ।

तनाव र मानसिक स्वास्थ्य
-मानसिक तनाव, चिन्ता, डिप्रेशन, र अति सोच्ने बानीले टाउको दुखाइलाई ट्रिगर गर्न सक्छ।
-शारीरिक तनाव जस्तै धेरै काम गर्नु, रातभर नसुत्नु, वा थकानले पनि असर गर्न सक्छ।

खाद्य पदार्थ
-केही खानेकुराले आधि टाउको दुखाइ बढाउन सक्छ, जस्तै:
-अत्यधिक कफी वा चिया
-मदिरा (विशेष गरी रेड वाइन)
-चकलेट, चीज, प्रशोधित मासु

निद्राको अभाव
-अनिद्रा वा बढी निद्राले पनि आधि टाउको दुख्ने सम्भावना बढाउँछ। नियमित निद्रा तालिका नभएमा मस्तिष्कको कार्यप्रणालीमा असर पर्न सक्छ।

वातावरणीय कारणहरू
-चर्को आवाज, उज्यालो प्रकाश, वा बढी प्रदूषण भएका स्थानहरूमा रहनुले आधि टाउको दुख्न सक्छ।
-मौसम परिवर्तनले पनि केही मानिसहरूमा असर पार्न सक्छ।

आधि टाउको दुखाइका लक्षणहरू
आधि टाउको दुखाइको लक्षणहरू सामान्य टाउको दुखाइभन्दा फरक हुन्छन्। सामान्यतया, यो चार चरणमा अनुभव गरिन्छ:

प्रारम्भिक लक्षण
-टाउको दुख्नु अघि नै केही संकेतहरू देखिन सक्छन्, जस्तै:
-झर्को मान्ने, थकान महसुस गर्ने
-धेरै भोक वा भोक नलाग्ने

कब्जियत वा पाचन समस्या
-बारम्बार जिउ झुम्मिने

अरोरा
-सबैलाई नभए पनि केही मानिसहरूमा अरोरा देखिन्छ। यो मस्तिष्कको अस्थायी कार्यविकृति हो, जसले निम्नलिखित लक्षणहरू उत्पन्न गर्छ:
-दृष्टि धमिलो हुनु, आँखाअगाडि झलझली देखिनु
-शरीरका कुनै भाग सुन्निनु वा झमझमिनु
-बोली फसिनु वा स्पष्ट बोल्न नसकिनु

मुख्य टाउको दुखाइ
-टाउकोको एकतर्फी दुखाइ (केहीलाई दुवै तर्फ पनि हुन सक्छ)
-धड्कने जस्तो वा चस्स चस्स गरी दुखाइ महसुस हुनु
-मतली वा वान्ता आउनु
-उज्यालो र ठूलो आवाज प्रति संवेदनशीलता

पोस्टड्रोम
टाउको दुखाइ कम भएपछि पनि केही घण्टा वा दिनसम्म थकान, ध्यान केन्द्रित गर्न समस्या, र झर्को लाग्ने अनुभव हुन सक्छ।

आधि टाउको दुखाइको भावी असरहरू
यदि यो समस्या लामो समयसम्म रह्यो भने व्यक्तिको जीवनशैलीमा गम्भीर असर पार्न सक्छ।

मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यमा असर
-निरन्तर आधि टाउको दुखाइको कारण डिप्रेशन र चिन्ताको जोखिम बढ्न सक्छ।
-निद्रामा समस्या आउँछ, जसले समग्र स्वास्थ्यलाई बिगार्न सक्छ।

कार्यक्षमता र सामाजिक जीवनमा असर
-बारम्बार टाउको दुख्दा कार्यस्थलमा ध्यान दिन गाह्रो हुन्छ।
-व्यक्तिगत जीवनमा असहजता आउन सक्छ।
-पढाइ गर्ने विद्यार्थीहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्न कठिनाइ हुन सक्छ।

गम्भीर स्वास्थ्य जटिलता
यदि उचित उपचार गरिएन भने, दीर्घकालीन रूपमा निम्न स्वास्थ्य समस्याहरू देखा पर्न सक्छन्:-
-स्ट्रोक : अत्यधिक टाउको दुखाइले रक्तप्रवाहमा असर पु¥याउन सक्छ।-
=हृदय रोग: लामो समयसम्म उच्च रक्तचापको समस्या हुन सक्छ।

रोकथाम र उपचारका उपायहरू
जीवनशैली परिवर्तन
-पर्याप्त निद्रा लिनु (प्रति दिन ७-८ घण्टा)
-तनाव कम गर्न ध्यान, योग, वा सन्तुलित जीवनशैली अपनाउनु
-नियमित रूपमा हल्का व्यायाम गर्नु

खानपान सुधार
-पानी प्रशस्त पिउनु
-कफी, मदिरा, प्रशोधित खाद्य पदार्थको सेवन घटाउनु
-स्वस्थ आहार जस्तै हरियो तरकारी, फलफूल, र प्रोटीनयुक्त खानाहरू खानु

औषधि उपचार
-चिकित्सकको सल्लाह अनुसार पेनकिलर वा अन्य औषधिहरू लिन सकिन्छ।
-केही केसहरूमा माइग्रेन रोकथामका लागि विशेष औषधिहरू पनि उपलब्ध छन्।

वैकल्पिक उपचारहरू
-एक्युप्रेसर
-आयुर्वेदिक वा घरेलु उपचार (जस्तै तुलसीको पात, अदुवा)
-अरोमाथेरेपी