के तपाईं ऋणको जालमा फस्नुभएको छ ? यसबाट कसरी छुटकारा पाउने ?

काठमाडौँ – एक पटक तपाईं ऋणको जालमा फस्नुभयो भने, अब यसबाट बाहिर निस्कन गाह्रो जस्तो लाग्छ। यस्तो अवस्थामा गहन विश्लेषण आवश्यक हुन्छ। चिन्ता गर्नुको सट्टा, हामीले समाधान खोज्नुपर्छ।

ऋण तपाईंको काँधमा राखेको गह्रौं बोझ जस्तो लाग्छ। सुरुमा त यो सानो लाग्छ—सायद गाडी मर्मत गर्न वा डाक्टरको बिल तिर्न। तर बिस्तारै यो बढ्दै जान्छ, र एक दिन आउँछ जब तपाईं पूर्ण रूपमा ऋणको पासोमा फस्नुहुनेछ। हरेक महिना ब्याज र शुल्कहरू थपिन्छन्, र तपाईंलाई अब के गर्ने भनेर सोच्न बाध्य पारिन्छ। तर ऋणबाट मुक्त हुन सम्भव छ। यसको लागि तपाईंलाई सही विधि र केही साहस चाहिन्छ।

ऋण चक्र के हो ?
ऋण चक्र भनेको पुरानो ऋण चुक्ता गर्न नयाँ ऋण लिने अवस्था हो। मानौं, तपाईंको क्रेडिट कार्डको बिल बढ्यो। त्यो तिर्नको लागि तपाईंले बैंकबाट ऋण लिनुपर्छ। तर त्यो ऋणको ब्याज यति धेरै हुन्छ कि तपाईंको मासिक बजेट बिग्रन्छ। त्यसपछि तपाईंले फेरि क्रेडिट कार्ड प्रयोग गर्नुहुन्छ।

यत्ति हो, समस्या यहीँबाट सुरु हुन्छ। ब्याजदर उच्च छ, ढिलो भुक्तानी शुल्क छ, र गल्ती भएमा जरिवाना पनि छ। यस कारणले गर्दा, सानो ऋण ठूलो समस्या बन्छ। तपाईंको दिमाग अशान्त रहन्छ, तपाईं सुत्न सक्नुहुन्न, र तपाईंको क्रेडिट स्कोर पनि प्रभावित हुन्छ। तर आत्तिनु पर्दैन।

चरण १: आफ्नो अवस्था बुझ्नुहोस्
ऋणसँग लड्न, तपाईंले पहिले सत्यको सामना गर्नुपर्छ। कलम र कागज लिनुहोस्, वा आफ्नो फोनमा नोट्स खोल्नुहोस्। अब प्रत्येक ऋण लेख्नुहोस् – कसबाट लिइएको हो, कति बाँकी छ, ब्याज कति छ, प्रत्येक महिना तिर्नु पर्ने न्यूनतम रकम कति हो, र कहिले तिर्नुपर्छ। यो सबै लेख्न समय लाग्नेछ, तर यो महत्त्वपूर्ण छ।

यसपछि, जागिर, साना जागिर, वा अन्य कुनै ठाउँबाट आउने जुनसुकै कामबाट तपाईंको मासिक आम्दानी जोड्नुहोस्। त्यसपछि आफ्नो खर्च, भाडा, बिजुली, पानी, खाना, फोन बिल, सबै कुरा लेख्नुहोस्। अब आम्दानीबाट खर्च घटाउनुहोस्। यदि केही बाँकी छैन, वा आम्दानी भन्दा खर्च बढी छ भने, बुझ्नुहोस् कि तपाईं ऋणको पासोमा हुनुहुन्छ। यो पहिलो चरणले तपाईंलाई बाटो देखाउनेछ।

चरण २: नयाँ ऋण बन्द गर्नुहोस्
जबसम्म तपाईंले नयाँ ऋण लिन बन्द गर्नुहुन्न, पुरानो ऋण हट्ने छैन। यसको बारेमा सोच्नुहोस्; यदि तपाईंको डुङ्गामा प्वाल छ र पानी भित्र पसिरहेको छ भने, तपाईंले पहिले प्वाल बन्द गर्नुपर्छ, हैन र? यहाँ पनि त्यस्तै गर्नुपर्छ। तपाईंको क्रेडिट कार्ड काट्नुहोस्, वा यसलाई दराजमा बन्द गर्नुहोस्। नगद वा डेबिट कार्ड प्रयोग गरेर आफ्नो दैनिक खर्च तिर्नुहोस्।

यदि तपाईंले बजारमा “अहिले किन्नुहोस्, पछि तिर्नुहोस्” जस्ता प्रस्तावहरू देख्नुभयो भने, टाढा रहनुहोस्, यो पनि ऋण हो। साथै, केही पैसा बचत गर्न सुरु गर्नुहोस्। यदि तपाईंले हरेक महिना ५० वा १०० रुपैयाँ पनि बचत गर्नुभयो भने, आपतकालीन अवस्थामा ऋण लिनु पर्दैन। यो सानो कदमले ठूलो राहत प्रदान गर्नेछ।

चरण ३: आफ्नो ऋण मिलाउनुहोस्
सबै ऋण एकैनासका हुँदैनन्। कसैले बढी ब्याज लिन्छन्, कसैले कम। ऋण चुक्ता गर्ने दुई तरिकाहरू छन्:

हिमस्खलन विधि: पहिले सबैभन्दा बढी ब्याजदर भएको ऋण चुक्ता गर्नुहोस्। आफ्नो बाँकी ऋणको न्यूनतम भुक्तानी गर्नुहोस्, र बाँकी रहेको पैसा उच्च ब्याजदरको ऋणमा लगाउनुहोस्। त्यो सकिएपछि, अर्को उच्च ब्याजदरको ऋणमा ध्यान केन्द्रित गर्नुहोस्। यसले तपाईंको पैसा बचत गर्छ।

स्नोबल विधि: ब्याजको पर्वाह नगरी पहिले सबैभन्दा सानो ऋण तिर्नुहोस्। सानो ऋण चाँडै चुक्ता हुनेछ, र तपाईंले साहस पाउनुहुनेछ। त्यसपछि अर्को सानो ऋणमा जानुहोस्।

चरण ४: आफ्नो ऋणदातासँग कुरा गर्नुहोस्
तपाईंले ऋण लिनुभएको व्यक्तिलाई भन्नुहोस्, “मसँग पैसा कम छ, तर म यसलाई तिर्न चाहन्छु। के तपाईं ब्याज घटाउन सक्नुहुन्छ?” वा “के म केही महिनाको लागि भुक्तानी रोक्न सक्छु?” यदि तपाईंसँग केही पैसा छ भने, थोरै रकममा सबै ऋण चुक्ता गर्न भन्नुहोस्। सत्य बोल र नम्र बन। यदि उनी सहमत छैनन् भने, उनको प्रबन्धकसँग कुरा गर्न भन्नुहोस्। यदि तपाईंलाई कुराकानी गर्न कठिनाइ भइरहेको छ भने, क्रेडिट काउन्सिलरको मद्दत लिनुहोस्; तिनीहरूले तपाईंलाई नि:शुल्क वा नाममात्र शुल्कमा समस्या समाधान गर्न मद्दत गर्न सक्छन्।

चरण ५: आफ्नो आम्दानी बढाउनुहोस्, खर्च घटाउनुहोस्
ऋणबाट छिट्टै मुक्त हुन दुईवटा काम गर्नुहोस्—पैसा उठाउनुहोस् र खर्च घटाउनुहोस्। घरमा भएका पुराना लुगा, फोन वा फर्निचर जस्ता जे छ, त्यो बेच्नुहोस्। केही अतिरिक्त काम गर्नुहोस्, जस्तै बच्चाहरूलाई पढाउने, अनलाइन सर्वेक्षण लिने, वा सप्ताहन्तमा केही डेलिभरीको काम गर्ने। २००-३०० रुपैयाँ अतिरिक्त पाए पनि ऋण चुक्ता गर्न मद्दत गर्नेछ। खर्च कटौती गर्नुहोस्—बाहिर खान बन्द गर्नुहोस्, सस्तो फोन योजना लिनुहोस्, तपाईंको लागि काम नगर्ने सदस्यताहरू त्याग्नुहोस्। बचत गरेको हरेक पैसा ऋणमा लगाउनुहोस्।

चरण ६: आफ्नो ऋण एकीकृत गर्नुहोस्
यदि तपाईंसँग ४-५ वटा ऋण छन् र सबैको ब्याज उच्च छ भने, ऋण समेकन गर्नुहोस्। यसको अर्थ कम ब्याजदर भएको नयाँ ऋण लिनुहोस् र त्यसैबाट सबै पुराना ऋण चुक्ता गर्नुहोस्। अब तपाईंले एउटा मात्र भुक्तानी गर्नुपर्नेछ। बैंकबाट व्यक्तिगत ऋण लिनुहोस्, वा आफ्नो क्रेडिट कार्ड ब्यालेन्स ट्रान्सफर गर्नुहोस्। तर ध्यान राख्नुहोस्, यसपछि नयाँ ऋण नलिनुहोस्, नत्र समस्या बढ्नेछ। यदि तपाईं अनुशासित रहनुभयो भने मात्र यो विधिले काम गर्छ।

सातौं चरण: बचत सुरु गर्नुहोस्
एक वा दुई ऋण चुक्ता भएपछि, केही पैसा बचत गर्न सुरु गर्नुहोस्। यो आपतकालीन कोष तपाईंको ढाल बन्नेछ। मानौं, गाडी बिग्रियो वा कोही बिरामी पर्यो – यदि तपाईंसँग पैसा छैन भने, तपाईं फेरि ऋण लिनुहुनेछ। सुरुमा ५००-१००० रुपैयाँ बचत गर्नुहोस्, त्यसपछि बिस्तारै ३-६ महिनाको खर्च बराबर बचत गर्नुहोस्। यसले तपाईंलाई ऋणको पासोबाट बचाउनेछ।

आठौं चरण: आफ्नो सोच परिवर्तन गर्नुहोस्
ऋण केवल पैसाको कुरा होइन, यो बानीको कुरा पनि हो। यसलाई सधैंको लागि अन्त्य गर्न आफ्नो सोच बदल्नुहोस्। बढी कमाउनुहुन्छ भने खर्च नबढाउनुहोस्। साना खुशीहरूको लागि पर्खनुहोस्। बजेट बनाउनुहोस् – हरेक रुपैयाँको महत्व राख्नुहोस्। यो गाह्रो लाग्नेछ, तर यो तपाईंको शक्ति बन्नेछ।

अगाडिको बाटो
ऋणबाट मुक्त हुन सजिलो छैन। तपाईंले धेरै कुराहरू त्याग्नुपर्नेछ, सायद साथीहरूसँग घुम्न जानु पर्नेछ, वा नयाँ चीजहरू किन्नु पर्नेछ। तर हरेक ऋण चुक्ता भएपछि, तपाईं हलुका महसुस गर्नुहुनेछ। साना जितहरू मनाउनुहोस्, र आफ्नो साहस कायम राख्नुहोस्। साथीहरूसँग कुरा गर्नुहोस्, वा सल्लाहकारको मद्दत लिनुहोस्। ऋणबाट मुक्ति धेरै टाढा छैन, अहिले नै सुरु गर्नुहोस्।