प्रकाश प्रदूषणले विश्वको सबैभन्दा ठूलो टेलिस्कोप जोखिममा

काठमाडौँ- वायु, पानी र ध्वनी प्रदुषणपछि अब प्रकाश प्रदूषणको नयाँ खतरा बढ्दै गएको छ ।

प्रकाश प्रदूषणले विश्वको सबैभन्दा ठूलो टेलिस्कोपलाई पनि खतरामा पारेको छ । अन्तरिक्षमा नजर राख्ने विज्ञहरूले पनि यसबारे चेतावनी दिएका छन् । उनीहरू भन्छन्, ‘हाइड्रोजन ऊर्जा आयोजनाबाट निस्कने प्रकाश प्रदूषणले युरोपेली सदर्न अब्जरभटरीको भेरी लार्ज टेलिस्कोपका लागि कठिनाइ बढाएको छ ।

यस्तो अवस्थामा प्रश्न उठ्छ कि प्रकाशले उज्यालो दिने काम गर्छ, त्यसो भए प्रदूषण कसरी सिर्जना हुन्छ ? प्रकाश प्रदूषण के हो र यसले कसरी खतरा निम्त्याउँछ र यसको प्रभाव के हुन्छ ? पृथ्वीमा बढ्दो कृत्रिम प्रकाश प्रदूषणको मुख्य कारक रहेको जनाइएको छ । यो यति धेरै बढ्दै गएको छ कि रातको आकाशबाट सौर्यमण्डलका ताराहरू र खगोलीय गितिविधि निगरानी गर्न गाह्रो भइरहेको छ। प्रकाश प्रदूषणले वेरी लार्ज टेलिस्कोपको दक्षता ३० प्रतिशतले घटाउन सक्ने विज्ञहरू बताउँछन् ।

टेलिस्कोपको क्षमता गुमाउँदा खगोलविद्हरूको लागि समस्या उत्पन्न हुन सक्छ । उनीहरूलाई सौर्यमण्डलका गतिविधिको निगरानी गर्न र बुझ्न गाह्रो हुन सक्छ ।

टेलिस्कोपको लागि कठिनाई बढ्नुको कारण यसको स्थान हो । युरोपियन सदर्न अब्जरभेटरीको धेरै ठूलो टेलिस्कोप दक्षिण अमेरिकी देश चिलीमा स्थापित छ । टेलिस्कोप चिलीको अटाकामा मरुभूमिमा रहेको छ ।

अमेरिकी कम्पनी एइएस इनर्जीले चिलीमा ठूलो नवीकरणीय हाइड्रोजन प्लान्ट निर्माण गर्ने योजना बनाएको छ । यो अब्जरभेटरी रहेको ठाउँबाट केही किलोमिटर टाढा मात्र हुनेछ। यस परियोजनाबाट हुने प्रकाश प्रदूषणले अब्जरभेटरी र भिएलटी टेलिस्कोपको सञ्चालनमा ठूलो जोखिम निम्त्याउने वैज्ञानिकहरूले बताएका छन् ।

यो आयोजना ३,०२१ हेक्टरमा फैलिएको छ। यहाँ एक औद्योगिक पनि पार्क छ, जसमा तीन सौर्य फार्म, तीन पवन फार्म, ब्याट्री भण्डारण प्रणाली र हाइड्रोजन उत्पादन सुविधा हुनेछन् ।