जाडोमा जोर्नी दुख्ने समस्याले सताएको छ ? कसरी फिट र स्वस्थ रहने जान्नुहोस्

काठमाडौँ – हाम्रो शरीरको कुनै पनि जोर्नीमा जोर्नी दुखाइ हुन सक्छ । जोर्नी भनेको दुई वा सोभन्दा बढी हड्डीहरूको छेउ मिल्ने ठाउँ हो। के तपाईं पनि ती व्यक्तिहरू मध्ये एक हुनुहुन्छ जो जाडो मौसम सुरु हुने बित्तिकै तपाईंको जोर्नी दुखाइले तपाईंलाई असहाय बनाइरहेको छ ।

डाक्टरहरू भन्छन्, यो चिसो मौसममा सामान्य छ। चिसोका कारण शरीरका तन्तु र हड्डीहरू सुन्निन्छन्। यसले जोर्नीहरू सार्न गाह्रो बनाउँछ र दुखाइ बढाउँछ। जोर्नी दुखाइ सामान्यतया हाम्रो हात, खुट्टा, कम्मर, घुँडा वा मेरुदण्डमा महसुस हुन्छ।

यो जोर्नी दुखाइ निरन्तर हुन सक्छ वा आउन र जान सक्छ। यस विशेष कथामा, जाडोमा जोर्नी दुख्नुको कारण र फिट र स्वस्थ रहने तरिकाहरू एक अर्थोपेडिक र पोषण विशेषज्ञ डाक्टरबाट बुझ्नुहोस्।

के जाडोमा साँच्चै जोर्नी दुख्ने समस्या बढ्छ ?

अर्थोपेडिक विशेषज्ञ डाक्टर भन्छन्, ‘जाडोमा जोर्नी दुख्ने समस्या बढ्छ भन्ने कुरा सत्य हो र यसको पछाडि धेरै वैज्ञानिक कारणहरू छन्।’ जब हामीलाई चिसो महसुस हुन्छ, हाम्रो शरीरले गर्मी बचत गर्न हाम्रो हात र खुट्टामा रक्तनलीहरूलाई साँघुरो बनाउँछ।

यसले जोर्नीहरूमा रक्तसञ्चार कम गर्छ, जसले गर्दा दुखाइ र कडापन हुन्छ। हाम्रो जोर्नीमा एक विशेष प्रकारको तरल पदार्थ हुन्छ जसलाई साइनोभियल फ्लुइड भनिन्छ। यसले जोर्नीहरूलाई मेसिनमा तेल जस्तै सजिलै चल्न मद्दत गर्छ। यो तरल पदार्थ चिसोमा बाक्लो हुन्छ, जसले गर्दा जोर्नीहरूमा कडापन आउँछ।

जाडोमा हावाको चापमा परिवर्तन आउँछ, जसले जोर्नी वरपरका तन्तुहरूमा सुन्निने र दुखाइ बढाउन सक्छ। यसबाहेक, हामी प्रायः जाडोमा कम हिँडडुल गर्छौं, जसले गर्दा मांसपेशी कमजोर हुन्छन् र जोर्नीहरूमा कडापन बढ्छ। यसबाहेक, अनुसन्धानले यो पनि देखाएको छ कि चिसोमा स्नायुहरूको संवेदनशीलता बढ्छ। यस कारणले गर्दा पीडा बढी महसुस हुन्छ।

जाडोमा जोर्नी दुख्ने कारण चिसो बाहेक अरु कुनै कारण छ ?
विशेषज्ञ डाक्टर भन्छन्, चिसो बाहेक जाडोमा जोर्नी दुख्ने अन्य धेरै कारणहरू छन्। जाडोमा दिन छोटो हुन्छ र घाम कम लाग्छ। यसले शरीरमा भिटामिन डीको कमी हुन सक्छ, जुन हड्डी र जोर्नीहरूको लागि आवश्यक छ। जाडोमा धेरै खाने र कम गतिविधिले तौल बढ्न सक्छ। यसले जोर्नीहरूमा बढी दबाब दिन्छ र दुखाइ बढाउन सक्छ।

जाडोमा घर भित्र प्रायः हिटर प्रयोग गरिन्छ। हिटरले हावा सुख्खा बनाउँछ, जसले गर्दा केही अध्ययनहरूका अनुसार जोर्नीहरूमा सूजन बढ्न सक्छ। जबकि जाडोमा हाम्रो निद्राको ढाँचा परिवर्तन हुन्छ। कतिपय मानिसहरू सिजनल एफेक्टिभ डिसअर्डरको शिकार हुन्छन्, जसका कारण उनीहरूको पीडा सहन सक्ने क्षमतामा कमी आउँछ।

के कसैलाई जाडोमा अरुलाई भन्दा बढी जोर्नी दुख्ने समस्या हुन्छ ?
विशेषज्ञ डाक्टर भन्छन्, यो बिल्कुल सही हो। रुमेटोइड गठिया वा ओस्टियोआर्थराइटिस जस्ता रोगहरूबाट पीडित व्यक्तिहरू मौसम परिवर्तनबाट बढी प्रभावित हुन्छन्। यदि तपाईंले कहिल्यै जोर्नीमा चोटपटक लाग्नुभएको छ वा कुनै शल्यक्रिया गर्नुभएको छ भने, चिसोका कारण त्यो क्षेत्रमा दुखाइ बढ्न सक्छ।

कतिपय मानिसहरू पीडाप्रति बढी संवेदनशीलता लिएर जन्मेका हुन्छन्। यसबाहेक, केही जीनहरूले पनि मौसममा हुने परिवर्तनहरूप्रति संवेदनशील बनाउँछन्। अधिक तौलले जोर्नीहरूमा बढी दबाब दिन्छ, जसले गर्दा दुखाइ बढ्न सक्छ। यसबाहेक, बुढ्यौली पनि एउटा कारण हुन सक्छ। बढ्दो उमेरसँगै, जोर्नीहरू खिइँदै जान्छन् र तिनीहरूको लचिलोपन घट्दै जान्छ। यस कारणले गर्दा जाडोमा वृद्धवृद्धाहरूलाई बढी पीडा हुन सक्छ।

के भिटामिन डीको कमी र जोर्नी दुखाइ बीच कुनै सम्बन्ध छ ?
विशेषज्ञ डाक्टर भन्छन्, ‘भिटामिन डीको कमी र जोर्नी दुखाइ बीच गहिरो सम्बन्ध छ।’ जाडोमा कम घाम लाग्ने भएकाले शरीरमा भिटामिन डीको उत्पादन घट्छ। यसको कमीले जोर्नी दुखाइ बढाउन सक्छ।

भिटामिन डीको कमीले हड्डी कमजोर हुन्छ, जसका कारण जोर्नीहरूमा बढी दबाब पर्छ र दुखाइ हुन्छ। भिटामिन डीको कमीले शरीरमा सूजन पनि बढाउन सक्छ। मांसपेशीहरू कमजोर हुन्छन्। यसले जोर्नीहरूलाई टेवा दिन समस्या निम्त्याउँछ र दुखाइ बढाउँछ।

अध्ययनहरूले यो पनि देखाए अनुसार जोर्नीहरूको दीर्घकालीन रोग भएका मानिसहरूमा प्रायः भिटामिन डीको मात्रा कम हुन्छ। भिटामिन डी सप्लिमेन्टहरू सेवन गर्नाले उनीहरूको लक्षणहरूमा सुधार हुन सक्छ।

जाडोमा जोर्नी दुख्ने समस्याबाट बच्न के कस्ता सावधानी अपनाउनु पर्छ ?
जाडोमा जोर्नी दुख्ने समस्याबाट बच्न आफ्नो स्वास्थ्य र जीवनशैलीको ख्याल राख्नु महत्त्वपूर्ण छ। घरमै नियमित रूपमा व्यायाम गर्नुपर्छ। योग, पौडी खेल्ने वा जिममा व्यायाम गर्दा जोर्नीको लचिलोपन र मांसपेशीको बल कायम रहन्छ। नियमित स्ट्रेचिङले जोर्नीहरूको लचिलोपन कायम राख्न पनि मद्दत गर्छ।

घरको तापक्रम न्यानो राख्नुहोस् र हावामा आर्द्रता कायम राख्न ह्युमिडिफायर प्रयोग गर्नुहोस्। न्यानो लुगा लगाइरहनुहोस्। विशेष गरी जोर्नीहरू ढाकेर राख्नुहोस् ताकि रक्तसञ्चार राम्रो रहोस्। पानीको कमीले जोर्नीहरूमा कडापन बढाउन सक्छ, त्यसैले पर्याप्त पानी पिउनुहोस्।

दुखाइबाट राहत पाउन तताउने प्याड प्रयोग गर्नुहोस् वा मनतातो नुहाउनुहोस्। भिटामिन डी जोर्नीहरूको लागि आवश्यक छ। तपाईंले यसलाई सूर्यको किरण, खाना वा पूरकबाट प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ।

के आयुर्वेद वा होमियोप्याथीमा जोर्नी दुखाइको कुनै उपचार छ ?
जाडोमा जोर्नी दुख्ने व्यक्तिहरूको लागि एलोप्याथी बाहेक आयुर्वेद र होमियोप्याथीमा पनि उपचारका विकल्पहरू उपलब्ध छन्। एलोप्याथीमा, दुखाइको चक्की, मलम, फिजियोथेरापी र गम्भीर अवस्थामा, इंजेक्शन वा विशेष औषधि दिइन्छ।

आयुर्वेदमा, मनतातो तेल र केही जडीबुटीले मालिस गर्नु फाइदाजनक हुन सक्छ। होमियोप्याथीका केही औषधिहरूले पनि जोर्नी दुखाइमा राहत प्रदान गर्न सक्छन्। दुखाइको प्रकार अनुसार फरक-फरक औषधिहरू हुन सक्छन्।

एलोप्याथिक उपचारसँगै आयुर्वेद र होमियोप्याथी पनि प्रयोग गर्न सकिने छ, तर यसको ठाउँमा होइन। कुनै पनि उपचार सुरु गर्नु अघि, निश्चित रूपमा एक राम्रो डाक्टरसँग परामर्श गर्नुहोस्। उपचार सधैं प्रमाणित चिकित्सकद्वारा गर्नुपर्छ।

जोर्नी दुख्दा के खाने र के नखाने ?
जोर्नी दुखाइ कम गर्न आहारले ठूलो भूमिका खेल्छ। उचित आहारको साथ, तपाईंले यो दुखाइबाट राहत पाउन सक्नुहुन्छ र आफ्नो जोर्नीहरूलाई स्वस्थ राख्न सक्नुहुन्छ। हामीले जे खान्छौं, त्यसले हाम्रो शरीरमा सूजन बढाउन वा कम गर्न सक्छ र सूजन जोर्नी दुखाइको एक प्रमुख कारण हो।

फलफूल र तरकारीहरूमा एन्टिअक्सिडेन्ट र एन्टी-इन्फ्लेमेटरी गुणहरू हुन्छन् जसले जोर्नी दुखाइ कम गर्न मद्दत गर्दछ। जाडो मौसममा तातो र पौष्टिक खाना खानु महत्त्वपूर्ण छ। हड्डीको झोलबाट बनेको सुप, मिश्रित तरकारीको स्ट्यु, बेसार र दालचिनी जस्ता मसला भएको खानाले जोर्नीको कडापन र दुखाइ कम गर्न मद्दत गर्न सक्छ।

ओमेगा-३ फ्याटी एसिड: साल्मन र म्याकरेल जस्ता माछामा ओमेगा-३ फ्याटी एसिड प्रचुर मात्रामा पाइन्छ। यसले शरीरमा हुने सूजन कम गर्न मद्दत गर्छ। यसबाहेक, ओखर, अलसीको बीउ, चियाको बीउ, बेसार, अदुवा र हरियो पातदार तरकारीहरू पनि सूजनसँग लड्न मद्दत गर्छन्।

भिटामिन डी र सी, र क्याल्सियम र म्याग्नेसियम जस्ता खनिजहरू जोर्नीको स्वास्थ्यको लागि आवश्यक छन्। पर्याप्त मात्रामा सेवन गर्नाले जोर्नीहरूलाई बलियो बनाउन सकिन्छ र क्षति हुनबाट जोगाउन सकिन्छ। टार्ट चेरीको जुस र पालुङ्गो, अजवाइन र अदुवा जस्ता तरकारीबाट बनेको स्मूदी पनि जोर्नीहरूको लागि फाइदाजनक हुन्छ।