काठमाडौँ– सन् १९५० मा पप आर्ट बेलायत र संयुक्त राज्य अमेरिकामा एक कला आन्दोलनका रुपमा देखा परेको थियो । शुरुवातमा यसको कुनै विशिष्ट शैली वा मनोवृत्ति थिएन ।
दोस्रो विश्व युद्धपछिको यसलाई वस्तु सञ्चालित मूल्यहरूको विविध प्रतिक्रियाको रूपमा परिभाषित गरिएको थियो । यसका विषयवस्तुहरुमा सामान्य वस्तुहरू जस्तैः कमिक स्ट्रिप, सूप क्यान, सडक र चिह्नहरूमा नै थिए । पप कल्चरबाट नै लोकप्रिय यो कला विज्ञापन, मनोरञ्जन पुस्तक, ठूला उत्पादित वस्तुहरु जस्ता व्यावसायिक प्रविधिहरू प्रयोग गरिएको थियो ।
पप आर्टमा विशेषत बोल्ड रङ र दैनिकी विषयसँगै हास्यरस समेत यसमा अभिव्यक्त हुन्छन् । सांस्कृतिक सन्दर्भहरू, सेलिब्रेटी इमेज वा काल्पनिक दृश्यहरु यसका मुख्य विशेषताहरू हुन् । जसमा प्राविधिक दृश्यका साथै टेक्सहरु समेत चित्रण हुन्छन् । यो कला विधा केवल भिजुअल आर्टका रुपमा सीमित छैन ।
यसमा मुख्य गरी राता, पहेँला र नीला रङहरुको प्रयोग गरिएको पाइन्छ भने यी तीनै रङहरुको संयोजन समेत गरिन्छ । यी रंगहरूले उद्देश्य जनसञ्चारका रुपमा उपभोक्तावादी संस्कृति र यसको प्रकृतिलाई अँगाल्नु नै हो । यी रङहरु बनेका कलाकृतिहरूले ऊर्जा र आधुनिकताप्रति इंगित समेत गर्छन् ।
पप आर्टले विज्ञापन र समाचार जस्ता माध्यममा दृश्य समावेश गरेर चित्रकला सिर्जनाको परम्परालाई चुनौती खडा गरेको थियो । जसमा विभिन्न दृश्य तथा सामग्री जोडेर कला बुझाउने भन्दा पनि मनोवृत्तिलाई बढी ध्यानमा राखिन्छ ।
कला विज्ञहरु पप आर्टलाई सन् १९६०को दशकसँग जोडिएको सांस्कृतिक आन्दोलनका रुपमा समेत लिन्छन् । जसमा चित्रकला, मूर्तिकला, डिजाइन, वास्तुकला र कमिक्स पनि मिश्रित भएर आएका छन् । यसको पृष्ठभूमिमा पश्चिमी संसारमा तत्कालीन उपभोक्तावादी समाजको जग जोडिएको छ ।
रिचर्ड ह्यामिल्टन वा एडुआर्डो पाओलोजीको नेतृत्वमा इङ्गल्याण्डमा सन् १९५० को दशक मध्यतिर यसको जग बनिसकेको थियो भने यही दशकको अन्त्यतिर अमेरिकामा देखा परेको थियो । सन् १९५७ मा रिचर्डले यसको शैली र प्रकृतिको वर्णन गर्दै यसलाई ग्लामरस, यौन, व्यापार, लोकप्रिय, क्षणिक, खर्च योग्य, कम लागत, ठूलो उत्पादन, युवाका लागि मनोरञ्जनका रुपमा परिभाषित गरेका थिए ।
जे होस पप आर्टले १९५० र ६० को दशकको युद्धपछिको अवधिमा उपभोक्तावादमा आशाको भावना जगाउने काम गर्यो । यसले विशेषत: कला सङ्गीतप्रति चाख राख्ने युवा वर्गमा प्रभाव छोड्यो । तत्कालीन समयमा यसले अमूर्त कलाकै जसरी युवा मनको भावनालाई सम्बोधन गर्ने काम गरेको थियो । जसमा युवाका चाहना र प्रभावशाली विचारहरु अभिव्यक्त भएका थिए ।
पप आर्टको उद्देश्य नै कलामा कुलीन संस्कृतिको विपरित लोकप्रिय छविहरू स्थापित गर्नु थियो । विभिन्न उत्पादनहरुको विज्ञापन गर्ने, लेबलिङ र लोगो, टि–शर्ट, मग प्रिन्ट, पोस्टरहरूसम्ममा विश्वभर पप आर्ट फिँजिएको छ ।
कलाकार एन्डी वारहोलालाई पप आर्टका पिताका रुपमा लिइन्छ । अगस्ट ६, १९२८मा पेन्सिलभेनिया, पिट्सबर्गमा जन्मिएका एन्डी ग्राफिक कामको लागि लोकप्रिय थिए । उनी लेखक, निर्देशक र सङ्गीत प्रोडुसरका रूपमा सक्रिय थिए ।
त्यही समयमा उनले न्यूयोर्कस्थित आफ्नो स्टुडियोमा कलासम्बन्धी थुप्रै सिर्जनाहरु गर्दै सांस्कृतिक साँझहरू समेत आयोजना गरे । यसले पप आर्ट जागरणका लागि बलियो आधार स्तम्भ खडा गर्यो । एन्डीले १९४५ देखि १९५५सम्म कला क्षेत्रमा निरन्तर अथक प्रयास जारी राखे ।
उनको जन्म श्रमिक वर्गमै भएको थियो । १९३३ देखि स्कूले जीवन शुरुवात गरेका उनी विद्यार्थीकालमा नै सङ्गीत र नृत्यतर्फ आकर्षित भएका थिए । आमासँग उनी रेडियो सुन्ने र फिल्म समेत हेर्थे । १९४०को दशकको अन्त्यमा पिट्सबर्गको हाई स्कूलमा स्नातक गरेका उनले त्यतिबेला देखि नै स्ट्याम्प प्रविधिमा रेखाचित्रको विकास गरेका थिए ।
उनले ग्लामर पत्रिकाको लागि विज्ञापन डिजाइनरको रूपमा जागिरे जीवन शुरु गरेका थिए । १९५२ गरिएको पहिलो प्रदर्शनीमा एन्डीले आफूलाई एक विज्ञापन डिजाइनर र उदीयमान कलात्मक आन्दोलनका एक हिस्साका रुपमा चिनारी दिए ।
१९५० को दशक मध्यतिरदेखि पप आर्टले आफ्नो पहिचान देखाउँदै गर्दा १९६०को दशकपछि भने यसले आम मानिसको जमातमा बेग्लै पहिचान बोकेर आयो । जुन पहिचान स्थापित गर्न एन्डीको कला सिर्जनाले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्यो ।
विशेषगरी उनका कमिक्स सिरिजका चित्रहरु आम मानिसहरुले निकै रुचाए । १९६२ मा आफ्नो कला लिएर उनी पप आर्टका पहिलो कलाकारका रुपमा संयुक्त राज्यमा पुगेका थिए । जहाँ अमेरिकी र अन्तर्राष्ट्रिय कलाकारहरूको जमातमा उनका कलाले नयाँ यथार्थवाद आन्दोलनका रुपमा प्रतिध्वनीका रुपमा संज्ञा पायो ।
१९६० को दशकमा जेम्स रोजेनक्विस्ट, रोय लिक्टेनस्टीन, एड रुस्चाजस्ता कलाकारहरुले समेत पप आर्टलाई विस्तार गर्न अहम् भूमिका निर्वाह गरेका छन् । एन्डीको ‘क्याम्पबेल्ज सुप क्यान,’ रोयको ‘क्राइङ गर्ल,’ ‘एम–मे बी’ जस्ता पप आर्टहरु विश्व प्रसिद्ध छन् ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया