तनाव र क्रोधलाई नियन्त्रण गर्न भगवान बुद्धको यो भनाइलाई स्वीकार गर्नुहोस्

काठमाडौँ – जीवनमा मानसिक शान्ति धेरै महत्त्वपूर्ण छ। किनकी विचलित दिमागमा धेरै प्रश्न उठ्छन्, जसका कारण मस्तिष्क पनि विचलित हुन्छ । यो भित्री उथलपुथल तबसम्म जारी रहन्छ जबसम्म व्यक्तिले उसलाई सन्तुष्ट पार्ने जवाफ प्राप्त गर्दैन।

यदि तपाईलाई पनि मानसिक अशान्तिको कारण तनाव र क्रोधले भरिएको छ भने तपाईले महात्मा बुद्धका यी वचनहरू जान्नु पर्छ र विश्वास गर्नुपर्दछ।

यसबाट तपाईले मानसिक शान्तिको अनुभव मात्र गर्नुहुनेछैन तर तनाव र क्रोधलाई नियन्त्रण गर्न पनि सिक्नुहुनेछ। भगवान बुद्धले तनाव र क्रोधबाट मुक्ति र मानसिक शान्तिका लागि केही उपायहरू छन् ।

मानसिक शान्तिको लागि पहिलो कदम

एकपटक एउटा केटाले गौतम बुद्धलाई भन्छन्, ‘मेरो जीवनमा धेरै अशान्ति छ। यो अशान्तिबाट कसरी मुक्ति पाउने ?’ बुद्धले उनको मानसिक अशान्तिको कारण सोध्नुभयो। त्यसपछि उनले भने कि मेरो मनमा अनेक प्रकारका विचार आउँछन् र धेरै सोचले गर्दा मन अशान्त रहन्छ । बुद्ध भन्नुहुन्छ– लगातार घाममा उभियौ भने के हुन्छ ?

केटा भन्छन्- मलाई अत्याधिक गर्मी लाग्नेछ, मेरो शरीर जल्न थाल्नेछ र म बेचैन हुनेछु। बुद्ध भन्नुहुन्छ, यदि घाममा उभिँदा अप्ठ्यारो लाग्छ भने त्यो घामको गल्ती तिम्रो हो कि ? केटाले बुद्धको कुरा बुझ्यो। बुद्ध भन्नुहुन्छ– शीतलता चाहनुहुन्छ भने छायामा बस्नु पर्छ। त्यसैगरी, क्रोध र तनावबाट टाढा रहन मनमा चलिरहेका विचार र भावनाहरूको लागि फरक दिशा सिर्जना गर्नुपर्नेछ।

मानसिक शान्तिको दोस्रो चरण

बुद्धका अनुसार मनलाई शान्त पार्नुअघि शरीरका आयामहरू जान्नु आवश्यक छ, किनभने शरीरको स्तरमा हामीसँग कर्म अंग र ज्ञान अंगहरू छन्, जुन कर्म र ज्ञानसँग सम्बन्धित छन्। कर्म र ज्ञान जान्नुभयो भने संवेदनशीलता बढाएर काममा पनि आनन्द आउँछ। शरीरको आयाममा गएर मन पनि शान्त हुनेछ। बुद्धले मानिसलाई मनबाट हटाएर शरीरको आयाममा आउनुले घामबाट टाढा सरेर छायाँमा आएजस्तै शान्ति मिल्छ भन्नुभएको छ ।

मानसिक शान्तिको तेस्रो चरण

केटाले बुद्धलाई सोधे, हामी आफ्नो भित्री आवाज कसरी सुन्न सक्छौं ? बुद्ध जवाफ दिनुहुन्छ। शान्ति भएको ठाउँमा गएर आँखा बन्द गर्नुहोस्। यहाँ तपाईं आफ्नो मन भित्र चलिरहेको कोलाहल देखि टाढा भित्री आवाज सुन्न सक्षम हुनेछ। मनमा यो धुन चलिरहन्छ । तर बाहिरको कोलाहलले मनको आवाज सुन्न सकिँदैन। दुवै कान बन्द हुँदा मात्र मनको आवाज सुनिन्छ। मनको धुन सुन्दा मनको चंचलता पनि हट्छ।