के क्यान्सर कोशिकाको बृद्धिले मात्र होइन भाइरसले पनि हुन्छ ?

काठमाडौँ – क्यान्सर रोग तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । डब्ल्यूएचओका अनुसार सन् २०२३ मा भारतमा १४ लाखभन्दा बढी क्यान्सरका केसहरू थिए। ल्यान्सेट रिजनल हेल्थ जर्नलमा प्रकाशित एक अनुसन्धान अनुसार सन् २०२१ मा देशमा करिब १० लाखको मृत्यु क्यान्सरका कारण मात्र भएको थियो ।

अहिलेसम्म खराब जीवनशैली, खानपान, आनुवंशिकता र प्रदूषणका कारण क्यान्सर हुन्छ भन्ने विश्वास गरिएको छ तर धेरै कम मानिसलाई थाहा छ कि १४ प्रकारका क्यान्सरहरू भाइरसबाट पनि हुन सक्छन्।

मानव प्यापिलोमा भाइरस

पाठेघरको मुखको क्यान्सर महिलामा हुने सामान्य क्यान्सर हो । यसका अधिकांश केसहरू अन्तिम चरणमा रिपोर्ट गरिएका छन्। यो महिलाको मृत्युको प्रमुख कारण हो ।

यो क्यान्सर ह्यूमन पेपिलोमावायरस वायरस (HPV) को कारणले हुन्छ, जुन शारीरिक सम्बन्धको क्रममा पुरुषको शरीरबाट महिलामा आउँछ। एचपीभी भाइरस पाठेघर, गुप्तांग, घाँटी र भल्भर क्यान्सरको कारण पनि हो। एचपीभी भाइरसका कारण हुने यी पाँचवटा क्यान्सरबाट बच्न यिनीहरूको समयमै पहिचान धेरै महत्त्वपूर्ण छ।

एपस्टीन-बार भाइरस

Epstein-Barr भाइरस (EBV) एक हर्पस भाइरस हो जुन लार मार्फत फैलिन्छ। EBV ले Burkitt lymphoma, Hodgkin र non-Hodgkin lymphoma को केहि प्रकार र पेटको क्यान्सर हुन सक्छ। बुर्किट लिम्फोमा एक खतरनाक क्यान्सर हो, जसले घाँटी, कम्मर र लिम्फ नोड्समा गाँठो बनाउँछ।

हेपाटाइटिस सी र बी भाइरस

हेपाटाइटिस सी भाइरस संक्रमित रगतबाट एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सर्छ। यसले कलेजोको क्यान्सर निम्त्याउँछ। यो भाइरस गैर-हजकिन लिम्फोमा क्यान्सरको लागि पनि जिम्मेवार छ।

मानव हर्पेस भाइरस ८

मानव हर्पेस भाइरस ८ (HHV-8) कपोसी सार्कोमा क्यान्सरको कारण हो। यसले छालाको क्यान्सर निम्त्याउँछ र त्यसपछि अन्य अंगहरूमा फैलिन सक्छ। कमजोर रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता भएका मानिसहरु बढी जोखिममा हुन्छन् ।

फेलिनल्यूकेमिया भाइरस

फेलाइन ल्युकेमिया भाइरसलाई मानव टी-लिम्फोट्रोफिक भाइरस (HTLV-1) पनि भनिन्छ। यो ल्युकेमिया अर्थात् ब्लड क्यान्सर र लिम्फोमा क्यान्सरको कारण हो। यो भाइरस संक्रमित शुक्रकीट र रगतको माध्यमबाट एक अर्कामा फैलिन्छ।

एडेनोभाइरस पनि एक खतरनाक भाइरस हो, जसले पिसाब थैलीको क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्छ। त्यसैगरी सिमियन भाइरसका कारण ब्रेन ट्युमर र हड्डीको क्यान्सरको जोखिम हुन्छ ।

मर्केल सेल पोलियोमाभाइरस

धेरैजसो व्यक्तिहरू बाल्यकालमा मर्केल सेल पोलिओमाभाइरस (MCV) बाट संक्रमित हुन्छन्, यो भाइरसको कुनै लक्षण हुँदैन, तर कमजोर प्रतिरोधात्मक क्षमता भएका मानिसहरूमा यसले मर्केल सेल क्यान्सर निम्त्याउन सक्छ।

एचआईभी

ह्युमन इम्युनोडेफिशियन्सी भाइरस (एचआईभी) यौन सम्पर्क गर्दा फैलिन्छ, तर यो भाइरसले प्रत्यक्ष रूपमा क्यान्सर निम्त्याउँदैन। अनुसन्धानकर्ताहरू विश्वास गर्छन्, कि यो क्यान्सरले पहिले कमजोर प्रतिरोधात्मक क्षमता भएकाहरूलाई आक्रमण गर्छ र त्यसपछि क्यान्सरको जोखिम बढाउँछ।

एचआईभीसँग सम्बन्धित क्यान्सरहरूमा कपोसी सार्कोमा, नन-हजकिन्स र हजकिन्स लिम्फोमा समावेश छन्।