योग निद्रा शरीर र दिमाग दुबैका लागि लाभदायक छ ?

काठमाडौँ – योग निद्रा एक योग अभ्यास हो जुन पुरातन समयमा ऋषिहरूले अभ्यास गरेका थिए। यो परम्परा आज पनि जारी छ । योग निद्रा वास्तवमा सुत्ने र उठ्ने बीचको अवस्था हो। यसो गर्ने व्यक्ति जागृत रहन्छ तर मन भने त्यही अवस्थामा रहन्छ।

यसो गर्दा शरीर पूर्ण रूपमा शान्त हुन्छ। शरीर एक अवस्थामा पूर्ण रूपमा स्थिर हुन्छ। यस समयमा व्यक्तिले आफ्नो मनमा अरू केही सोच्दैन। यो चेतनाको अवस्था ध्यान भन्दा बिल्कुल भिन्न छ। यसमा ध्यान केन्द्रित हुने एउटा कुरा मस्तिष्क हो । योग निद्राका फाइदाहरू हाम्रा धार्मिक ग्रन्थहरूमा वर्णन गरिएको छ।

मस्तिष्कमा सतर्कता बढ्छ

योग निद्रा गर्दा एमआरआई गर्दा मस्तिष्कमा धेरै प्रकारका परिवर्तनहरू हुने गरेको पाइएको थियो । यसो गर्दा मस्तिष्कको संवेदनशीलता बढ्छ । र यसको फाइदा पनि छ।

अनुसन्धानका अनुसार योग निद्रामा मस्तिष्कमा रक्तसञ्चारले कसरी काम गर्छ भन्ने विषयमा अनुसन्धान गरिएको थियो । अनुसन्धानका अनुसार योग निद्राको अवस्थामा न्यूरोन प्रणाली निकै संवेदनशील हुन्छ ।

वास्तवमा मानव मस्तिष्कमा डिफल्ट मोड नेटवर्क ( डीएमएन ) हुन्छ। यो मस्तिष्कको त्यो भाग हो जसमा मस्तिष्कका सबै संकेतहरू एकअर्कासँग जोडिएका हुन्छन्। जब हाम्रो ध्यान कुनै एक कुरामा हुँदैन, त्यो धेरै सक्रिय मोडमा रहन्छ।

शोधकर्ताहरुका अनुसार मस्तिष्कको ब्याकग्राउन्ड मोड हुन्छ जुन धेरै सक्रिय हुन्छ । जब हामी दिनमा सपना देख्छौं, त्यो यता उता घुमिरहन्छ। अनुसन्धानले पत्ता लगाएको छ कि जो मानिसहरू योग निद्रा धेरै राम्रो गर्छन्।

तिनीहरूको पूर्वनिर्धारित मोड नेटवर्क (डीएमएन) नौसिखियाहरूको भन्दा धेरै फरक काम गर्दछ। यो मस्तिष्कको त्यो भाग हो जसमा धेरै संकेतहरू एकअर्कासँग जोडिएका हुन्छन्। जब हाम्रो ध्यान एउटै कुरामा हुँदैन तब त्यो सक्रिय रहन्छ।

अनुसन्धानले पत्ता लगाएको छ कि मानिसले जति लामो समयसम्म योग आसन गर्छ, उसको मस्तिष्कमा त्यति नै धेरै परिवर्तनहरू हुन्छन्। यसबाट यो स्पष्ट हुन्छ कि योग आसन गर्नाले मानसिक विचलन कम हुन्छ।

जसले पूर्वनिर्धारित मोड नेटवर्क (डीएमएन) को जडान परिवर्तन गर्दछ। यस अध्ययनका अनुसार योग मुद्राले अवचेतन दिमागलाई सुधार गर्छ। यसो गर्नाले तन र मनको आनन्द प्राप्त हुन्छ। यसले स्वास्थ्यमा सुधार गर्छ ।