मृत्युपछि शरीरमा कस्तो असर पर्छ ?

काठमाडौँ – मृत्यु प्रक्रिया मर्नु भन्दा ठीक अगाडि सुरु हुन्छ। मृत्यु एउटा व्यक्तिगत यात्रा हो, जुन हरेक व्यक्तिले आफ्नै ढंगले सामना गरेको हुन्छ। जीवित छँदा मानिसका विभिन्न गन्तव्य हुन्छन्। तर, जीवनको अन्त्यमा सबैको एउटै गन्तव्य हुन्छ, त्यो हो मृत्यु।

छाला, कलेजो, मृगौलादेखि मुटुसम्म, मृत्युपछि हाम्रो शरीरमा केही असर हुन्छ । शरीरमा पहिलो देखिने परिवर्तनहरू मृत्युको १५ देखि २० मिनेट पछि हुन्छन्। जसमा शरीर पहेंलो हुन थाल्छ । किनभने रगत केशिकाहरू, शरीरको सबैभन्दा सानो रक्त नलीहरू मार्फत प्रवाह बन्द हुन्छ।

यो प्रक्रिया सबै मानिसहरूको लागि समान छ, तर यो कालो छाला भएका मानिसहरूमा तुरुन्तै कम देखिन्छ। यस बीचमा, शरीर चिसो हुन्छ र तापमान लगभग १.५ °F (0.84 °C) प्रति घण्टा घट्छ। तर शरीर चिसो हुन्छ। (वैज्ञानिकहरूले सडिरहेको शरीरलाई इकोसिस्टमसँग तुलना गर्छन् )

ऑटोलिसिस जसले पेट भित्र ब्रेकडाउन सुरु गर्छ। यसलाई आत्म-पाचन पनि भनिन्छ। इन्जाइमहरूले अक्सिजनबाट वञ्चित कोशिकाहरूको झिल्ली पचाउन थाल्छन्। क्षतिग्रस्त रक्त कोशिकाहरू तिनीहरूको भाँचिएको भाँडाहरूबाट छिटो बाहिर निस्कन्छ। जब तिनीहरू केशिकाहरू र अन्य साना रक्त वाहिकाहरूमा बस्छन्। तिनीहरूले छालाको सतहमा रंग परिवर्तनहरू ट्रिगर गर्छन्।

यद्यपि यो रंग परिवर्तन (बैजनी नीलो र रातो दागहरू सहित) मृत्युको एक घण्टा पछि सुरु हुन्छ । मृत्युमा, एक्टिन र मायोसिन बिच बिस्तारै रासायनिक पुलहरू बन्छन्। त्यसैले मांसपेशीहरू संकुचित हुन्छन्।

यसलाईल कठोर मोर्टिस भनिन्छ। मृत्यु लगभग दुई देखि ६ घण्टा पछि हुन्छ। रिगर मोर्टिसले पोस्टमार्टम गर्न वा दाहसंस्कारको लागि शरीर तयार गर्न कठिनाई बढाउँछ। किनभने शरीरले जीवनभर लचिलोपन गुमाउँछ।

शारीरिक परिवर्तनः धेरैलाई शरीर चलाउन गाह्रो हुन्छ। मृत्युको नजिक पुग्दा शरीरले देखाउने संकेत तथा लक्षण यस्ता छन्ः

शरीरको तापक्रम १ डिग्री वा सो भन्दा बढी घट्छ।

रक्तचाप घट्छ

धड्कन अनियमित हुन्छ

श्वासप्रश्वासमा कठिनाई हुन्छ।

रक्त प्रबाह कम्जोर हुने भएको छालाको रंग परिवर्तन भएर पहेलो हुँदै जान्छ।

ओठ कालो र नङ पहेलो हुँदै जान्छ भने आँखा गढेको देखिन्छन्।

श्वासप्रश्वास तलमाथि भइरहन्छ। छिट्टो छिटो श्वास लिने र रोकिने प्रक्रिया सुरु हुन्छ।

श्वास फेर्न कठिनाई हुने र हल्का खोकी लाग्छ।

वाक्य मधुरो हुन्छ र बिस्तारै बोल्न छोड्छन्।

हात र खुट्टामा कलेजी रंगको दाग देखिन थाल्छ। बिस्तारै हात तथा खुट्टामा रक्त प्रबाह रोकिन थाल्छ। ओठ र नङ कलेजी रंगको हुन थाल्छ। यसबेलासम्म उनीहरुले रेसपोन्स गर्न छोडिसकेका हुन्छन्। आँखा खुला वा अर्ध खुला हुन्छ तर उनीहरुले केही पनि देख्दैनन्। यसबेला उनीहरुको शरीरको एकमात्र चेतना भनेको सुन्न सक्ने हो।

उनीहरुले बिस्तारै सुन्छन्। त्यही भएर आफन्तजन वा अन्य व्यक्ति मर्न लागेको मानिसको छेउमै बसेर अन्तिम इच्छा सोधिन्छ। अन्त्यमा श्वास रोकिन्छ र मुटुको धड्कन पनि बन्द हुन्छ। यसबेलासम्म उनीहरु मृत्युको काखमा पुगेका हुन्छन्।