नेपालकी प्रथम नायिका भुवन चन्द, जसले चार वर्षको उमेरबाट अभिनय थालिन्

काठमाडौँ– लोकसेवा वा जिके प्रश्नमा प्राय आउने प्रश्न हो ‘नेपालको प्रथम हिराइन को हुन् ?’ परीक्षाको तयारीकै लागि भए पनि अधिकांशले जवाफको लागि ‘भुवन चन्द’ को नाम कण्ठस्त पार्ने गर्छन् ।

सिनेमा क्षेत्रको इतिहास बोकेकी चन्दलाई यो श्रेय नेपालको पहिला फिल्म ‘आमा’ ले दिएको हो । जसमा उनले मुख्य भूमिका निभाएकी थिइन्, जुनबेला उनी १६ वर्षकी मात्रै थिइन् ।

फिल्मको निर्माण वि.सं.२०२१ सालबाट शुरु भए पनि २०२२ मा तत्कालीन राजा महेन्द्रको उपस्थितिमा प्रर्दशन गरिएको थियो । नेपालको पहिलो फिल्मको पहिलो हिरोइन भए पनि उनी अडिसनमार्फत छनोट भएको सुनाउँछिन् ।

फिल्ममा हिरोइनको लागि केही महिला कलाकारहरु अडिसनका लागि उपस्थित भएका थिए । तर ती सबैलाई पछाडि पार्दै उनी फिल्ममा कलाकार नभएको समयमा पनि अडिसनमार्फत फिल्मको लागि छनौट भएकी थिइन् ।

फिल्ममा जोडीका रुपमा थिए, सङ्गीतकार शिव शंकर ।

अडिसनमा फिल्मको हिरोको लागि अर्के व्यक्ति रहेको उनी स्मरण गर्छिन् । तर उनले फिल्ममा अभिनय गर्न अस्वीकार गरेपछि शिव शंकर हिरोको रुपमा आएका थिए । तत्कालीन समयमा कलाकारको कमी भएकाले गर्दा ङ्ंगीतकार हिरोको रुपमा आउन बाध्य भएको उनी बताउँछिन् ।

फिल्म प्रिमियममा अभिनेत्री चन्दको अभिनयबारे राजा महेन्द्रले खुलेर प्रशंसा गरेका थिए । तर उनी सो प्रियिमयमा उपस्थित नभएकाले प्रत्यक्ष रुपमा सुन्न पाएनन् । उनी त्यतिबेला चीनमा नृत्य कार्यक्रमको लागि पुगेकी थिइन् ।

राजा महेन्द्रले आफ्नो अभिनय देखेर भारतीय कलाकारभन्दा कम अभिनय नगरेको भन्दै प्रशंसा गरेको र चार हजार रुपैयाँ बक्सिस दिएको खबर पाएको उनी सुनाउँछिन् । सो पैसा अरुको माध्यमबाट पछि उनले पाएकी थिइन् ।

तत्कालीन समयमा एक वर्षमा मुस्किलैले एउटा वा दुई वटा मात्रै फिल्म बन्थ्ये । ‘आमा’ फिल्म प्रदर्शनमा आइसकेको एक वर्ष पनि ‘हिजो, आज र भोली’ निर्माण भएको थियो । जसमा उनी मुख्य भूमिकामा देखिएकी थिइन् ।

४ वर्षबाट अभिनय यात्रा

अभिनेत्री भुवन चन्दको अभिनय ६ वर्षको उमेरदेखि नै शुरु भएको थियो । बुबा भैरव थापा पनि कला क्षेत्रमै भएकाले उनलाई अभिनय क्षेत्रमा आउन समस्या भएन । उनका बुबा थापा गायक तथा सङ्गीतकार थिए ।

उनले ४ वर्षको उमेरमा साहित्यकार बालकृष्ण समको नाटक ‘अन्धवेग’ बाट अभिनय शुरु गरेकी थिइन् ।

नाटकको लागि बाल कलाकारको आवश्यकता थियो । जुन बेला नेपालमा कलाकार निकै कम थिए । सोही बेला साहित्यकार थापालाई नाटकको लागि बाल कलाकार आवश्यक परेको र खोज्नको लागि अनुरोध गरेका थिए ।

उनले जवाफमा भनेका थिए, ‘मेरी छोरी छ । उसैलाई लिएर लैजानु त ।’ नभन्दै नाटकको लागि चन्दलाई लिएर गए । पहिलो टेकमा भुवनले आफ्नो संवाद स्पष्ट रुपमा बोलिन् । जसलाई खुलेर सबैले प्रशंसासमेत गरेका थिए ।

त्यसपछि उनले विभिन्न नाटकका अभिनय गर्न थालिन् । जसले गर्दा उनमा अभिनयको नसा चढ्यो ।

कलाकारलाई समाजको हेय

भुवन चन्दले अभिनय शुरु गर्दा कलाकारलाई तल्लो दर्जाको रुपमा हेर्ने गरिन्थ्यो । नाच्ने वा गाएर खाने वर्गको रुपमा समाजमा हेयको दृष्टिकोणको रुपमा हेर्ने गरिन्थ्यो । अझ छोरी मान्छेको लागि त झन् निकै गाह्रो थियो ।

अभिनय गर्दा नराम्रो दृष्टिकोणले हेर्ने भएकोले छोरी मान्छेको ठाउँमा छोरा मान्छेले नै भूमिका निभाउँथे । छोरा मान्छेले छोरी मान्छेको लवज, पहिरन लगाएर अभिनय गर्दथे ।

तर चन्द भने कलाकारकै छोरी भएकै कारणले सो समस्या भोग्नु परेन । अभिनय गर्नको लागि उनलाई कसैबाट रोकतोक थिएन । घरबाट कुनै समस्या नभए पनि मामाघरबाट फरक नजरले हेर्ने गरेको उनी स्मरण गर्छिन् ।

तर, आफूसँगै काम गर्ने साथीहरुलाई घरबाट निकाल्ने, कुटपिट गर्ने समस्या भोग्न बाध्य भएको उनी बताउँछिन् । समाजले फरक दृष्टिकोणबाट हेरे पनि छुट्टै सम्मान हुने गर्दथ्यो । सीमित संख्यामा मात्रै कलाकार भएको कारणले गर्दा राजासँगको हरेक कार्यक्रममा अभिनय गर्नको लागि आफूहरु पनि सँगै जानुपर्ने उनको भनाइ छ ।

तत्कालीन समयमा कलाकारको संख्या निकै कम भएकाले पनि आफूहरु जहाँ पनि जानु पर्ने उनी सुनाउँछिन् । अझ राजा महेन्द्र कलाप्रेमी भएकाले पनि आफू पुग्ने हरेक ठाउँमा नाटक तथा नृत्य कार्यक्रम गर्ने र सोही अनुरुप कलाकारलाई पनि सँगै लिएर हिँड्ने उनको अनुभव छ ।

तत्कालीन समयमा चौबन्दी चोलो लगाएर अभिनय गर्नुपर्ने उनी सुनाउँछिन् । आफ्नो समयमा जति छोप्यो त्यत्ति नै राम्रो हुने भएकाले सकेसम्म छोप्ने कपडा लगाइन्थ्यो । आफूले अभिनय गर्दा हाफ बाउला कपडासम्म लगाइएको उनी स्मरण गर्छिन् ।

उनका अनुसार पछिल्लो समय जति उदाङ्गो त्यत्ति राम्रो भन्ने मान्यता छ । त्यसैले अधिकांश कलाकारसँग सकेसम्म छोटो कपडा लगाएर प्रस्तुत हुने गरेका छन् ।

रंगकर्मीबाट शुरु भएको यात्रा निर्मात्रीसम्म

अभिनेत्री भुवन चन्दले नाटकमार्फत आफ्नो अभिनयको यात्रा शुरु गरेकी थिइन् । रंगकर्मीमार्फत उनी नृत्यकर्मी, नेपालको पहिलो अभिनेत्री हुँदै निर्मात्रीसम्मको यात्रा तय गरिन् ।

उमेरले हिरक वर्ष पुगेकी भुवनमा अभिनयको मोह अझै हराएको छैन । उनी अहिले पनि विभिन्न फिल्ममा अभिनय गर्दै आएकी छिन् । निर्देशकले फिल्म खेल्नको लागि अफर गर्ने बित्तिकै उनी अभिनय गर्न तयार भइहाल्छिन् ।

रंगकर्मी हुँदै उनले नृत्य शुरु गरिन् । उनी १३ वर्षको उमेरमै राष्ट्रिय नाचघरमा जागिरे भइन् । नाच घर भर्खरै शुरु भएको र कलाकारको कमी भएकोले उनले जागिरे हुनको लागि कुनै समस्या भएन । जागिरबाट उनले मासिक डेढ सय रुपैयाँ पारिश्रमिक आउँथ्यो ।

सोही पैसाबाट उनले आफूसँगै परिवारका अन्य सदस्यलाई मासु भात खान तथा कोठाको भाडा तिरेर अझ केही रकम बचाउँथिन् । डेढ सय रुपैयाँबाट शुरु भएको उनको जागिर मासिक दश हजार रुपैयाँ भएपछि रिटायर्ड भइन् ।

लामो समय अभिनय क्षेत्रमा रहेकी अभिनेत्री चन्दले केही वर्ष पहिले मात्रै फिल्म ‘साइनो’ निर्माण गरिन् । करीब एक करोडभन्दा बढी लगानी गरेको फिल्मले खर्च उठाउन त सकिनन् । तर फिल्म निर्माणको अनुभव लिन पाएकोमा उनी सन्तुष्ट छिन् ।

आफूले फिल्म खेल्दा उनले पैसा नलिए पनि आजभोलि बार्गेनिङ हुने गरेको उनले सुनाइन् । अझ फिल्म निर्माणमा कलाकार, प्राविधिक तथा विभिन्न पक्षको प्यानलले गर्दा पनि खर्च धेरै हुने गरेको उनको अनुभव छ ।

उनले हालसम्म करीब ७५ वटा नाटकमा अभिनय, दर्जनौँ फिल्ममा अभिनय तथा करिब दुई दर्जन गीत गाइसकेकी छिन् । यसका साथै उनले गीति नाटक समेत गरेकी छिन् ।