स्तन क्यान्सरको लक्षण कसरी पहिचान गर्ने ?

काठमाडौँ – छालाको क्यान्सर पछि, स्तन क्यान्सरकाे केसहरू विश्वभर फैलिएकाे छ । क्यान्सर यस्तो शब्द, जसलाई सुन्दा मात्रै मन र मुटुमा मृत्युको विचार बस्छ। प्रत्येक पलमा समय बित्दै जाँदा परिस्थितिलाई यति अप्ठ्यारो बनाइदिन्छ कि हरेक पल दुःखको घडी जीवनमा बोझ जस्तै लाग्न थाल्छ।

यस्तो अवस्थामा यदि समस्या स्तन क्यान्सर हो भने सौन्दर्य गुम्नेदेखि परिवारको विखण्डनसम्म सबै कुरा प्रष्ट देखिन्छ । स्तनमा क्यान्सर कसरी प्रवेश गर्छ र महिनावारीपछि यो रोग कसरी पत्ता लगाउन सकिन्छ ? साथै, के तपाईलाई थाहा छ कि यो डरलाग्दो रोग कसरी चिन्न सकिन्छ, ताकि यो जीवनको मार्गमा बाधा नबनोस् ?

स्तन क्यान्सर किन हुन्छ ?

तपाईंले आफ्नो परिवार वा तपाईंको छिमेकमा स्तन क्यान्सरको बारेमा प्रायः सुन्नु भएको होला, तर के तपाईंले कहिल्यै सोच्नुभएको छ कि यो रोग किन हुन्छ ? क्यान्सर कसरी स्तनमा प्रवेश गर्छ ? वास्तवमा, जब स्तनको तन्तुमा कोशिकाहरूको वृद्धि असामान्य रूपमा बढ्न थाल्छ, तब क्यान्सर स्तनमा प्रवेश गर्छ।

यो ध्यान दिन लायक छ कि कुनै पनि महिलालाई अचानक स्तन क्यान्सर हुँदैन, बरु हरेक महिलाको स्तनको तन्तु जन्मदेखि नै हुन्छ। यस्तो अवस्थामा कुनै पनि महिलालाई स्तन क्यान्सर हुन सक्छ, जसबाट बच्न सावधानी अपनाउनु निकै जरुरी छ ।

विश्वमा स्तन क्यान्सरको अवस्था कस्तो छ ?

एसियाको मात्रै कुरा गर्ने हो भने चीनपछि भारत दोस्रो देश हो जहाँ स्तन क्यान्सरबाट पीडित महिलाको संख्या सबैभन्दा बढी छ । सन् २०१९ मा चीनमा स्तन क्यान्सरका ४८ लाख नयाँ केस फेला परेका छन् । योसँगै २७ लाख महिलाको मृत्यु भएको छ । तेस्रो स्थानमा जापान छ, जहाँ करिब ९ लाख नयाँ संक्रमित भेटिएका छन् भने ४.४ लाखको मृत्यु भएको छ ।

धेरैजसो मानिसलाई पाठेघर वा स्तन क्यान्सर ६० वर्षभन्दा माथिका महिलामा मात्र हुन्छ भन्ने लाग्छ, त्यसकारण हामी किन डराउनुपर्छ । यो त्यस्तो होइन। यो जुनसुकै उमेरका महिलालाई पनि हुन सक्छ । १६ वर्षकी केटी वा ६५-७० वर्षकी वृद्ध महिलालाई पनि स्तन क्यान्सर हुन सक्छ। विशेषगरी भारतमा ५–१० प्रतिशत महिला स्तन क्यान्सर जस्ता गम्भीर रोगबाट पीडित छन् ।

महिनावारी पछि रोग कसरी पत्ता लगाउने

तपाईलाई बताउन दिनुहोस् कि महिनावारी पछि महिलाहरूले आत्म-परीक्षण गरेर पनि स्तन क्यान्सर पत्ता लगाउन सक्छन्। वास्तवमा, महिनावारीको समयमा शरीरमा धेरै हार्मोनल परिवर्तनहरू हुन्छन्। यही कारणले गर्दा महिनावारीपछि मानिसहरूलाई अक्सर आत्म-परीक्षण गर्न भनिन्छ। आफ्नो स्तन आफै जाँच गर्नुहोस्। यदि तपाईलाई कतै कडा, पोइन्ट गाँठहरू महसुस भएमा, तपाईंले तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श गर्नुपर्छ।

यी कुरामा पनि विशेष ध्यान दिनुहोस्

स्तनको रंग परिवर्तन हुँदैन।
स्तनको निप्पलको रंगमा कुनै परिवर्तन हुँदैन।
निप्पलबाट पिप निस्कदैन ।
स्तनमा कतै दुख्दैन ।
यदि तपाईंले स्तनको आकारमा कुनै फरक देख्नुभयो भने, तुरुन्तै डाक्टरसँग कुरा गर्नुहोस्।
स्तनमा कतै कडा गाँठो छ, तर यसले दुखाइको कारण छैन, अझै पनि डाक्टरसँग परामर्श गर्नुहोस्।

यी महिलाहरूलाई स्तन क्यान्सरको डर हुन्छ

जसको तौल छिट्टै बढ्छ वा बढी तौल भएका महिलाहरुलाई स्तन क्यान्सरको जोखिम हुन्छ । वास्तवमा, मोटोपना पनि स्तन क्यान्सरको मुख्य कारण हो। साथै, अत्यधिक मदिरा र चुरोट सेवन गर्ने महिलालाई पनि स्तन क्यान्सरको जोखिम हुन्छ । तपाईलाई बताउन दिनुहोस् कि महिलाको शरीरमा रक्सीको प्रभाव पुरुषको तुलनामा धेरै खतरनाक हुन्छ।

यदि कुनै महिलाको परिवारमा हजुरआमा वा आमालाई स्तन क्यान्सर भएको छ भने यो रोग अर्को पुस्तामा पनि आउन सक्छ । यस्ता महिलाले आफ्नो खानपान र जीवनशैलीमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ । साथै, महिनावारीसँग सम्बन्धित समस्या हुने महिलाहरूलाई पनि स्तन क्यान्सरको जोखिम हुन्छ। वास्तवमा, यो रोग हार्मोनल असंतुलन वा अनियमित महिनावारीको कारण हुन सक्छ। यस्ता महिलाले आफ्नो खानपानमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ ।

स्तन क्यान्सरको लक्षण

तपाईको स्तनमा एक वा धेरै गाँठहरू महसुस भइरहेको छ। साथै, यदि यो गाँठ धेरै कडा छ र यसमा अनौठो दुखाइ छ भने, यो स्तन क्यान्सरको लक्षण हुन सक्छ।

कहिलेकाहीँ स्तन क्यान्सरमा गाँठोमा पीडादायी पीडा हुन्छ। र छोएपछि दुखाइ बढ्न थाल्छ। त्यसैले यी स्तन क्यान्सरको सबैभन्दा सामान्य लक्षणहरू हुन्। यदि तपाइँ आफ्नो स्तनमा गाँठो महसुस गर्दै हुनुहुन्छ भने, तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श लिनुहोस्।

निप्पलबाट पानी बग्नु, स्तन दुख्नु, स्तनको रंग परिवर्तन हुनु स्तन क्यान्सरको प्रारम्भिक लक्षण हुन सक्छ।