हिन्दू धर्मका ५ सर्प देवताको कथा यस्तो छ

काठमाडौँ – हिन्दू धर्ममा सर्पको पूजा गर्ने विशेष व्यवस्था छ । नागपञ्चमी पर्व सनातन धर्ममा सर्पको विशेष स्थान रहेको छ । यो आदिदेव भोलेनाथको घाँटीको श्रृंगार पनि हो।

हिन्दू क्यालेन्डर अनुसार नागपञ्चमी पर्व पवित्र साउन शुक्ल पक्षको पञ्चमीका दिन मनाइन्छ । यस दिन नागको विशेष पूजा गरी जीवनमा सुखको कामना गरिन्छ ।

हिन्दु धर्म (हिन्दु धर्म) मा ५ सर्पलाई विशेष रुपमा पूजा गरिन्छ । उनीहरुको धार्मिक महत्व पनि छ । यी सर्पको पूजा गर्नाले जीवनमा आउने बाधाहरू हट्ने जनविश्वास रहेको छ । गाउँमा सर्पलाई किसानको साथी पनि मानिन्छ ।

त्यसैले उनीहरूलाई मार्नु वा हानि गर्नु हुँदैन। वातावरणलाई राम्रो बनाउन पनि उनीहरुको विशेष भूमिका हुन्छ । हाम्रो इकोसिस्टम सुधार्नमा उनीहरुको योगदान कसैबाट लुकेको छैन ।

यही कारणले सर्पको पूजा गरिन्छ । सर्पहरू भगवान शिवसँग सम्बन्धित छन्। भगवान शिव आफैले आफ्नो घाँटीमा माला जस्तै सर्प लगाउँछन्, जसले हिन्दू धर्ममा सर्पको महत्व कति छ भनेर देखाउँछ।

पौराणिक मान्यता अनुसार सर्पले हानी गर्नु हुदैन । यसो गर्नाले सर्प देवताहरू क्रोधित हुन्छन् र जीवनमा धेरै प्रकारका समस्याहरू दिन्छन्। ज्योतिषमा कालसर्प दोषको वर्णन गरिएको छ।

काल सर्प दोषलाई ज्योतिष शास्त्रमा सबैभन्दा अशुभ र खतरनाक योग मानिन्छ। भारतका विभिन्न भागमा पूर्वजन्ममा सर्पलाई हानि गर्नेलाई अर्को जन्ममा सर्पले जिम्मेवार ठहराउने जनविश्वास रहेको छ । आज पनि यी मान्यतामा विश्वास गर्नेहरूको घर र ढोकामा सर्पको मूर्ति बनाइन्छ। जसले उनीहरूप्रतिको विश्वास र कृतज्ञताको भावना देखाउँछ

कालसर्प दोष दुई अशुभ ग्रहको कारणले हुन्छ। ज्योतिष ग्रन्थमा यी ग्रहहरूलाई राहु र केतु भनिएको छ। तिनीहरूको आकार सर्प जस्तै चित्रण गरिएको छ। राहु-केतुको बिचमा सबै ग्रह आउँदा कालसर्प दोष बन्छ।

यस दोषको प्रभावको बारेमा भनिएको छ कि जसको कुंडलीमा यो अशुभ योग हुन्छ उसलाई जीवनमा ठूला समस्याहरु सामना गर्नु पर्ने हुन्छ । भ्रममा पर्छन् । जसका कारण मन र दिमाग सन्तुलनमा रहँदैन ।

मान्छे गलत काम तिर लाग्दछ। ज्योतिषमा राहु-केतुलाई छाया ग्रह मानिन्छ । यो जीवनमा अचानक घटनाहरूको लागि एक कारक पनि हो। विज्ञानमा यसलाई उत्तरी ध्रुव र दक्षिणी ध्रुव भनिन्छ।

जसरी सर्पले आफ्नो शिकार समात्छ, त्यसरी नै यी दुई ग्रहहरूले मानिसलाई समात्छन् र जीवनभर कठिनाइ र समस्यासँग संघर्ष गरिरहन्छन्।

ज्योतिषशास्त्रमा सर्पलाई बन्धनको रूपमा वर्णन गरिएको छ। जब मानिस बन्धनमा हुन्छ, तब उसले अनेक प्रकारका पीडाहरू भोग्नुपर्छ। हिन्दु धर्ममा यस्तो पीडाबाट बच्न ५ वटा सर्प देवताको पूजा गर्नु उत्तम मानिन्छ ।

शेषनाग– धार्मिक ग्रन्थमा भगवान शेषनागलाई ब्रह्माण्डको पहिलो नाग मानिएको छ । पौराणिक मान्यता अनुसार शेषनागको टाउकोमा पृथ्वी रहेको छ । महाभारतका कथाहरूमा शेषनाग त्रेतायुगमा लक्ष्मण र द्वापर युगमा बलरामको रूपमा अवतार भएका थिए।

शेषनाग विश्वको पालनकर्ता भगवान विष्णुका परम सेवक हुन्। शेषनागको हजारौं टाउको भएको मानिन्छ । तिनीहरूको कुनै अन्त छैन। शेषनागलाई अनन्त पनि भनिन्छ। शेषनाग सर्पहरूका पराक्रमी राजा हुन्।

वासुकी नाग – उहाँ भगवान शिवको घाँटीमा विराजमान हुनुहुन्छ। उनी शेषनागका भाइ हुन् । भनिन्छ, सर्पको संसार छ, जसलाई नागलोक भनिन्छ । किंवदन्ती अनुसार वासुकी सर्पलाई डोरी बनाएर समुन्द्र मन्थन गर्न सुमेरु पर्वत वरिपरि बेरिएको थियो ।

वासुकीलाई भगवान भोलेनाथको सेवक मानिन्छ। त्यसैले साँचो मनले भगवान शिवको आराधना गर्ने भक्तहरूलाई तिनीहरूले कष्ट दिँदैनन्।

तक्षक नाग– नाग वंशको सबैभन्दा खतरनाक नाग मानिन्छ । तक्षक नागले तक्षशिलाको स्थापना गरेको भनिन्छ । राजा परीक्षितको मृत्युको कारण यही थियो। त्यसको बदला लिन परीक्षितका छोरा जनमेजयले सर्प दौड नाश गर्न सर्प यज्ञ गरेका थिए ।

कर्कोटक नाग– नाग जातिको विनाश गर्न यज्ञ सुरु हुँदा भगवान भोलेनाथको वरदानले कर्कोटक भागेको थियो । कर्कोटकले भगवान शिवको जयजयकार गरेर आफूलाई बचाए । आफ्नो ज्यान बचाएर कर्कोटक उज्जैन आएर शिवको लागि कठोर तपस्या गरेको पौराणिक मान्यता छ ।

पिंगला नाग – पिंगला नामको सर्पको वर्णन हिन्दू र बौद्ध साहित्यमा पनि पाइन्छ। पिंगला नागा कलिङमा लुकेको खजानाको संरक्षक मानिन्छ ।