जेलमा अण्डाकोष भनेको के हो ?

काठमाडौँ – विश्वका अधिकांश मुलुकमा अभियुक्तलाई जेल सजाय दिइन्छ । किनभने कुनै पनि ठूला अपराधको सजाय कैद नै हुने मान्यता छ । तर, कतिपय गम्भीर अपराधमा भने अभियुक्तलाई मृत्युदण्ड पनि दिइन्छ ।

तर आज हामी तपाईलाई जेल भित्र रहेको अण्डा कोषको बारेमा बताउन गइरहेका छौँ । किनभने यो कोषमा बस्नु आफैमा आजीवन कारावास हो। किन यो सेललाई सबैभन्दा फरक र कठोर सजाय मानिन्छ ।

अण्डा कोष भनेको के हो ?

जानकारीका अनुसार कुनै पनि जेलको सबैभन्दा सुरक्षित भाग भनेको अण्डाकोष हो । नाम जस्तै यो कोषको आकार पनि अण्डा जस्तै भएकोले यसलाई अण्डकोष भनिन्छ । सामान्यतया गम्भीर अपराधका अभियोगमा रहेका कैदीहरूलाई राखिन्छ।

यी कक्षहरूमा बिजुली छैन, कैदीहरूलाई अन्धकारमा राखिन्छ। सुविधाको नाममा कैदीहरूलाई सुत्न एउटै ओछ्यान दिइन्छ। कक्षबाहिर विद्युतीय तारबार लगाइएको छ, भित्र र बाहिर सुरक्षाकर्मी तैनाथ छन् । यी कक्षहरू पूर्ण रूपमा बमप्रूफ बनाइएका छन्। मुम्बईको सबैभन्दा ठूलो आर्थर रोड जेलमा यस्ता नौवटा कक्ष छन्।

यो सेल किन आवश्यक छ ?

आधुनिक समाजमा, फाँसीलाई विस्तारै जेलमा अनुशासनात्मक शक्तिले प्रतिस्थापन गरेको छ। एकान्त कारावासको यातनापूर्ण अभ्यास आधुनिक जेलहरूको प्रमुख विशेषता हो।

भारतीय जेलहरूमा पनि, अण्डा सेल एकान्त कारावासको रूप हो। धेरैले यसलाई क्रूर, अमानवीय, अपमानजनक र यातनाको रूपमा परिभाषित गर्छन्। जेल भित्र कैदीलाई कडा सजाय दिन यो सेल प्रयोग गरिन्छ। यी कक्षहरू भित्र कुनै विन्डोहरू छैनन्।

धारा ७३ के हो ?

आईपीसीको धारा ७३ अनुसार, यदि कुनै व्यक्तिलाई छ महिना भन्दा कमको सजाय दिइएको छ भने, उसलाई ३० दिन भन्दा बढी एकान्त कारावासमा राख्न सकिँदैन। जबकि सजाय एक वर्ष भन्दा कम भएमा यो अवधि ६० दिन हुन सक्छ।

यी नियमहरू कैदीको अपराधमा निर्भर हुँदैन, तर सबैलाई समान रूपमा लागू हुन्छ। धारा ७४ अनुसार एकान्त कारावासको समय एक पटकमा १४ दिनभन्दा बढी हुन सक्दैन ।