डायलासिस वा मिर्गौला प्रत्यारोपण, कुन बढी फाइदाजनक ?

काठमाडौँ – मृगौला हाम्रो शरीरको एक महत्वपूर्ण अंग हो जसले हामीलाई स्वस्थ राख्न धेरै कार्य गर्दछ। मृगौलाले हाम्रो शरीरमा रगत शुद्ध गर्नेदेखि शरीरबाट विषाक्त पदार्थ बाहिर निकाल्नेसम्मका धेरै महत्त्वपूर्ण कार्यहरू गर्दछ। यस्तो अवस्थामा यसको विशेष ख्याल राख्नु जरुरी छ । यस्तो अवस्थामा यसबारे जनचेतना फैलाउने उद्देश्यले हरेक वर्ष विश्व मिर्गौला दिवस मनाइन्छ ।

मृगौला हाम्रो शरीरको महत्वपूर्ण अंग मध्ये एक हो । यसले हामीलाई स्वस्थ बनाउनको लागि शरीरमा धेरै कार्यहरू गर्दछ। मृगौलाले हाम्रो रगत शुद्ध गर्नुका साथै शरीरबाट विषाक्त पदार्थ बाहिर निकाल्न पनि मद्दत गर्छ ।

यही कारणले गर्दा स्वस्थ रहन हाम्रो मृगौला स्वस्थ रहनु जरुरी छ । तर, आजकल बदलिँदो जीवनशैली र गलत खानपानका कारण हामी मृगौला रोगबाट ग्रसित हुन थाल्छौं । यस्तो अवस्थामा हरेक वर्ष मार्च १४ तारिखमा विश्व मिर्गौला दिवस मनाइन्छ र यसको स्वास्थ्यका बारेमा जनचेतना फैलाउने गरिन्छ ।

आजकल मृगौला सम्बन्धी समस्या सामान्य बन्दै गएको छ । विशेष गरी भारतमा क्रोनिक मृगौला रोग (CKD) का केसहरू तीव्र गतिमा बढिरहेका छन्। यो रोग सामान्यतया चरण ४ वा ५ मा निदान गरिन्छ। पाँचौं चरणका बिरामीको उपचार गर्ने दुईवटा मात्र तरिका छन्, पहिलो डायलासिस र दोस्रो मिर्गौला प्रत्यारोपण।

मिर्गौला प्रत्यारोपण
मिर्गौला प्रत्यारोपणले डायलासिसको तुलनामा जीवनको गुणस्तरीयतासँगै लामो जीवन बाँच्न मद्दत गर्छ। मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्ने बिरामीले लगभग सामान्य जीवन बिताउन सक्छ र राम्रो काम गरेर आफ्नो र आफ्नो परिवारलाई समर्थन गर्न सक्छ। यद्यपि, त्यस्ता व्यक्तिहरूलाई जीवन-लामो औषधि र आवधिक रक्त परीक्षण र उनीहरूको नेफ्रोलोजिस्टको भ्रमण आवश्यक पर्दछ।

डायलाइसिस
यसको विपरित डायलासिसका बिरामी हप्तामा तीन पटक अस्पताल आएर कम्तिमा ४ घण्टा अस्पतालमै बस्नुपर्ने हुन्छ । मिर्गौला प्रत्यारोपणका बिरामीको तुलनामा डायलासिस गराएका व्यक्तिमा मुटुसम्बन्धी समस्या बढी हुने गरेको एक अनुसन्धानले देखाएको छ । साथै, डायलासिसका बिरामीको जीवनस्तर पनि खस्किँदै गएको छ । यस्तो अवस्थामा, मृगौला प्रत्यारोपणको बारेमा विस्तृत जानकारीको लागि, हामीले डा सञ्जय अग्रवाल, अध्यक्ष, मारिन्गो एशिया अस्पताल, गुरुग्रामका नेफ्रोलोजीसँग कुरा गर्‍यौं –

मिर्गौला प्रत्यारोपण किन राम्रो ?
अन्तिम चरणको मृगौला रोगको उपचारमा मृगौला प्रत्यारोपण नै उत्तम विकल्प भएको चिकित्सकहरू बताउँछन् । यदि बिरामी चिकित्सकीय रूपमा प्रक्रियाको लागि फिट छ र उपयुक्त मृगौला (जीवित वा मृतक दाताबाट) उपलब्ध छ। यो बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ कि अन्तिम चरणको मृगौला रोग भएका सबै बिरामीहरू मृगौला प्रत्यारोपणका लागि राम्रो उम्मेद्वारहरू छैनन्, किनकि केही मानिसहरू अन्य स्वास्थ्य समस्याहरूको कारण शल्यक्रिया गर्न असमर्थ छन्।

मिर्गौला प्रत्यारोपणका फाइदाहरू
मिर्गौला प्रत्यारोपणमा डायलाइसिस जस्ता विकल्पहरू भन्दा धेरै महत्त्वपूर्ण फाइदाहरू छन्। पहिलो र प्रमुख कुरा, मृगौला प्रत्यारोपणले मृगौलाको कार्य पूर्णतया पुनर्स्थापित गर्छ, बिरामीको जीवनस्तरमा उल्लेखनीय सुधार गर्छ। प्रत्यारोपणले मृगौलाको प्राकृतिक, शारीरिक कार्यलाई समर्थन गर्दछ, डायलाइसिसको विपरीत, जसले मृगौला कार्यको लागि मेकानिकल विकल्पको रूपमा कार्य गर्दछ। यसले बिरामीलाई राम्रो र सहज जीवन बिताउन मद्दत गर्छ।

थप रूपमा, मृगौला प्रत्यारोपणका बिरामीहरू सामान्यतया डायलासिस गर्नेहरू भन्दा लामो बाँच्छन्। यति मात्र होइन, डायलासिसको तुलनामा, मृगौला प्रत्यारोपणले मिर्गौलालाई फेरि राम्रोसँग काम गर्न मद्दत मात्र गर्दैन, तर अन्तिम चरणको मृगौला रोग (ESKD) को जोखिम पनि कम गर्छ। यसले अन्य स्वास्थ्य समस्याहरू विकास गर्ने सम्भावना पनि कम गर्छ।